یادداشت هومن

        یکی از مشهورترین آثار ادبیات عصر رنسانس و منتقد اجتماعی است. این کتاب در سال ۱۵۱۱ نوشته شده و ترکیبی از طنز، هجو و فلسفه است که با نگاهی تیزبین به نهادهای اجتماعی، مذهبی و فکری زمانه خود میپردازد.
اراسموس در این کتاب از زبان "دیوانگی" (Moriae) سخن میگوید که به شکل یک الهه خودستا ظاهر میشود و ادعا میکند که تمام جنبه های زندگی انسان تحت تأثیر اوست. او با طنزی گزنده، تمام اقشار جامعه—از پاپ و کشیشان گرفته تا فیلسوفان، شاهان و مردم عادی—را مورد نقد قرار میدهد و نشان میدهد که چگونه "حماقت" (یا دیوانگی) بر رفتارها و تصمیمات آنها حاکم است

مضامین اصلی کتاب
نقد کلیسا و فساد مذهبی: اراسموس به ریاکاری، تعصبات دینی و سوءاستفاده های روحانیون میتازد.
- هجو عقلگرایی افراطی: او نشان میدهد که حتی خردمندان نیز گاه تحت تأثیر حماقت هستند.
- اهمیت شادی و سادگی: در مقابل خشکی فلسفه مدرسی،
اراسموس از ارزشهای انسانی مثل عشق، شوخ طبعی و فروتنی دفاع میکند.
- پارادوکس حماقت و خرد: گاهی "دیوانگی" به معنای رهایی از قید عقل سفت وسخت، منجر به بینشهای عمیقتر میشود

این کتاب یکی از متون محوری اومانیسم رنسانس بود و بعدها بر جنبش اصلاحات پروتستانی تأثیر گذاشت. هرچند اراسموس خود منتقد تندرویی مانند لوتر بود، اما اثرش به عنوان طعنه به کلیسای کاتولیک در نظر گرفته شد