یادداشت زهرا ساعدی

        کتاب داستان زندگی شوستاکوویچ، موسیقیدان مشهور روس است که در سال‌های حکومت کمونیسم زندگی می‌کرد. در خلال داستان ما شاهد ناآرامی روانی شوستاکوویچ و ترس از تصفیه شدن در سال‌های جوانی هستیم که به سال‌های پیری و حس حقارت و تنفر از خود می‌رسد. حس ترس موسیقیدان،  آثاری که تحت تاثیر فضا نوشته می‌شوند و ممنوعیت‌شان که او را به زانو درمی‌آورد خیلی خوب به تصویر کشیده شده. جدال ذهنی شوستاکوویچ در پیری و اینکه حسرت مردگانی را می‌خورد که نماندند تا نوع دیگری از حقارت را تحمل کنند هم رنج زندگی در حکومت توتالیتر را نشان می‌دهد. تشویش ذهنی و انتخاب‌هایی که می‌کند برای من جالب بود و به فکر وادار می‌کرد و این سوال را پیش می‌آورد که من در شرایط مشابه چه می‌کنم.