یادداشت مصطفی جعفری

        بسمه تعالی 

کتاب اندیشه من همانطور که از نامش پیدا است، عصاره و چکیده طرح بحث مرحوم صفایی در زمینه مذهب و دین است. 

کتاب بسیار خلاصه نوشته شده است فلذا خلاصه کردن آن صدمه جدی به بحث ایشان می‌زند.

اما به طور کلی آن سیری که کتاب بر اساس آن پیش می‌رود مقایسه مکاتب بشری با مذهب است. 

ابتدا به این می‌پردازند که آیا اساساً انسان بهزیست طلب و بهزیست‌جوی است یا خیر. اگر هست چه چیزی می‌تواند بهزیستی اجتماعی او را رقم بزند؟ پس از اثبات اینکه غریزه‌ها نمی‌توانند در این راستا به انسان کمک کنند به سراغ دو بحث حکومت و قانونگذاری و نحوه عملکرد آنها می‌روند و در این بحث اشکالات جدی را به نوع مکاتب بشری وارد می‌کنند.

سپس به بررسی و طرح مذهب می‌پردازند که ببینیم آیا مذهب می‌تواند این خلأ را پر کند یا خیر. 

ایشان از اصالت دین بحثشان را شروع می‌کنند و به ضرورت آن می‌رسند و در انتها طرح کلی اسلام(آورده‌های دین برای بشر) را نیز در حد چند صفحه به بحث می‌گذارند. نکته قابل توجه این است که بحث ایشان در طرح کلی اسلام ماهوی و موضوعی نیست بلکه روشی و شکلی است که شاید نزدیک‌ترین طرح بحث این چنینی را ما در کتاب اقتصادنا شهید صدر ببینیم.

در نهایت کتاب بدون پاسخ دادن به آخرین سوالی که مطرح شده بود، تمام می‌شود یعنی این کتاب به این نمی‌پردازد که روش عملیاتی کردن و پیاده سازی آورده‌های دین و طرح کلی اسلام چیست و آن را باید در سایر کتب ایشان به جستجو نشست. 

مباحث دیگری نیز مانند ضرورت طرح و برنامه مستقل داشتن و یا بررسی مذهب عاطفی و دستوری و یا حتی بررسی این سوال که آیا مذهب عامل انحطاط است یا خیر، همگی ذیل عناوین فوق و به صورت فرعی مطرح می‌شوند.

نکته جالب این است که ایشان مذهب را یک گزینه برای انتخاب درنظر نمی‌گیرند ولذا اصالت دین را بررسی می‌کنند.

با اثبات اینکه دین اصالتی از خود دارد، تازه مذهب می‌تواند به عنوان یک گزینه معقول برای بشر امروزی قرار بگیرد و مرحله بعد اثبات ضرورت مذهب است. هدف این بحث هم این است که انتخاب راه مذهب برای زندگی نه صرفاً انتخاب سلیقه‌ای یک گزینه از بین چند مورد است که ضرورت دارد و تنها راه است. درنهایت وقتی که این دین بالضرورة انتخاب شد، باید دید که اولاً آورده‌های آن چیست و ثانیاً روش عملیاتی کردن و پیاده‌سازی آنها چیست.

لذا می‌توان گفت این کتاب درعین مختصر بودن، سیر منطقی بسیار مستحکم و روشنی دارد.