یادداشت آریانا سلطانی

        نخستین فیلسوفان یونان
شرف الدین خراسانی(شرف)

.
تردیدی نیست که خرد و فرزانگی خاور باستان فراتر از دانش و معرفت یونان است. با این حال اندیشه یونانیان در دوره‌ای طلایی به اوج بالندگی و شکوفایی خود رسید و بر ملل دیگر، حتی در گذر زمان، اثری ژرف گذاشت. نخستین فیلسوفان یونان نوشته شرف الدین خراسانی به فیلسوفان پیش از سقراط(مکتب ایونیا: طالس، آناکسیمندروس، آناکسمنس، کسنوفانس. مکتب پیثاگوریان: پیثاگورس، فیلولائوس و یوروتوس. سپس آلکمایون، هراکلیتوس. مکتب الئا: پارمنیدس، زنون رواقی، ملیسوس، امپدکلس، آناکساگوراس، آرخلائوس و در نهایت اتمیست‌ها: لوکیپوس و دموکریتوس. و در آخر: دیوگنس آپولونیایی.) پرداخته است. در دوره‌ای طلایی در حدود ۷۰۰ الی ۴۰۰ سال پیش از میلاد، رواج پول و صنعت پیشرفته، ظهور طبقه متوسط کشاورز و صنعتگر،قانون سولون و فراغت یافتگی مردمان نسبتا توانگر با رواج برده‌داری، منابع غذایی و به صورت کلی شرایط جغرافیایی و تاریخی و اجتماعی و سیاسی، دست به دست هم دادند تا محیا کننده بستری مناسب برای ظهور فیلسوفان در ایونیا(یونان) باشند.
طبق کشفیات قرن گذشته فلسفه یونان خود از تفکر و اندیشه‌های شرق(بابل و آشور و ایران و مصر.) ریشه‌هایی گرفته و در یونان گسترش یافته. نخستین فیلسوفان یونان را فوسیس(Fusis) یا طبیعت گرایان میدانستند که از شهر میلتوس تا آتن و الئا، در پی شناخت جهان و طبیعت از راه مشاهده و تجربه و استدلال، بدون در نظر داشتن خرافات و اعتقادات پیشینیان، دست به کشف قوانین جهان بردند.
از این میان قوانینی بدیع کشف شد که در آینده دانش بشری تاثیری شگرف داشتند: آناکسیمندروس جهان و انسان‌ها را پیش از داروین برآمده از دریا و جانوران دریایی می‌دانست، کسنوفانس اندیشه توحیدی را در خداشناسی بیان داشت، تناسخ در کنار مسائل ریاضی ابداع شده و نظریات اعداد پیثاگورس مطرح شد، فیلولائوس و الکماین به نقل از خود کوپرنیک پیش از او به در مدار بودن زمین اذعان داشتند، الکماین بنیانگذار روانشناسی تجربی بود و تفکر و احساس یا شناخت و هیجان را متمایز کرد، هراکلیتوس پایه‌گذار دیالکتیک هگل و مارکس بود، پارمنیدس سنگ بنای متافیزیک را قرار داد، امپدکلس هوا را عنصری مادی تشخیص داد، و دموکریتوس نظریه اتم را که مهم‌ترین و بزرگترین جهان‌بینی‌های تاریخ اندیشه بود بیان کرد.
شکی نیست که بسیاری دیگر از اندیشه‌های یونانیان در آن دوره تاریخی پر از تناقض و یا کلی‌گویی و اشتباه بوده‌اند. با این حال تلاش برای کشف جهان با چنین ممارست و شوقی در چنین روندی، شایان توجه و مطالعه و تعمق است. 

تنها می‌توان یک مسئله را در میان این فیلسوفان مشترک در نظر داشت:  حقیقت مطلق با واقعیت یکی نیست و تنها می‌توان با عقل و اندیشه به سوی آن گرایش داشت.

در پناه خرد