یادداشت ناصر حافظی مطلق

        آرمانشهر (یوتوپیا)

1) 
"آرمانشهر (یوتوپیا)" کتابی است نوشته‌ی "سر تامس مور" (Sir Thomas More) در سال 1516 میلادی. "مور" نه‌فقط یک فیلسوف و روشنفکر که از سال 1529 تا سال 1532 (در دوران پادشاهی هنری هشتم) صدراعظم انگلستان بود و درنهایت به‌واسطه‌ی ایستادگی‌اش بر مواضع دینی و فلسفی خود و مخالفت با جدایی انگلستان از کلیسای کاتولیک به خیانت متهم و در سال 1535، سر از تنش جدا شد. 

2)
هرچند سنت توصیف آرمانشهر به دوران فیلسوف یونانی، "افلاطون" (Plato)، و کتاب‌هایش: "جمهور" (Republic) و "قوانین" (The Laws) برمی‌گردد و پس از او بسیاری از فلاسفه‌ی شرق و غرب در باب آن قلم‌زده‌اند، اما کتاب "آرمانشهر" تامس مور اولین نمونه‌ی آن در عصر نوزایی است که تأثیر بسیاری بر آیندگان گذاشت. او در کتاب یکم به نقد زمانه‌ی خود پرداخته و در کتاب دوم به توصیف آرمانشهر مطلوب خود همت می‌گمارد.
اتوپیا (Utopia یا آرمانشهر یا نیکستان یا مدینه‌ی فاضله) جایی است که همه‌چیز در بهترین شکل خود تجلی می‌کنند و در مقابل آن دیستوپیا (Dystopia یا پادآرمانشهر یا پلیدشهر یا تباه‌شهر یا ویرانشهر یا دُژستان یا مدینه‌ی فاسده) قرار دارد که در تضاد کامل با آرمانشهر است. البته پر واضح است که این دو مفهوم در حالت افراطی به هم می‌رسند چراکه شهری که برای عده‌ای آرمانی است قطعاً برای کسان دیگری پادآرمانی خواهد بود و برعکس.

3) 
شروع ترجمه‌ی کتاب "آرمانشهر" با مرحوم "نادر افشار نادری" بود که در ایام انقلاب اسلامی ترجمه‌ی این کتاب را با احوال آن دوران سازگار می‌دید، اما عمرش کفاف نداد و دوست نزدیکش "داریوش آشوری" به ترجمه‌ی ادامه‌ی آن و همچنین ویراستاری قسمت‌های برگردانده شده توسط "نادر افشار نادری" همت گمارد و مقدمه‌ای هم بر کتاب افزود. ترجمه‌ی این کتاب اولین بار در سال 1361 و در انتشارات خوارزمی منتشر گشت و در سال 1394 به چاپ چهارم رسید. البته تا کنون مترجمان دیگری هم به ترجمه و چاپ این کتاب همت گمارده‌اند. 

4)
"سر تامس مور" در سال 1935 میلادی توسط کلیسای کاتولیک به‌عنوان قدیس شناخته شد و "کارل کائوتسکی" (Karl Johann Kautsky)، نظریه‌پرداز سوسیالیست آلمانی، او را پدر انقلاب روسیه خواند. نام او در شمار قهرمانان انقلاب روسیه در لوحی بر میدان سرخ مسکو نیز نگاشته شد. دوست نزدیک "مور" و فیلسوف مشهور هلندی، "دسیدِریوس اراسموس" (Desiderius Erasmus) که خود صاحب کتاب عظیم "در ستایش دیوانگی" (The Praise of Folly) است، به مور لقب "مرد چهارفصلی" داد. لقبی که در سال 1966 زمینه‌ساز ساخت فیلمی سینمایی درباره‌ی "سر تامس مور" به نام "مردی برای تمام فصول" (A Man for All Seasons) و به کارگردانی "فرد زینمان" (Fred Zinnemann) گردید. این فیلم بر اساس نمایشنامه‌ای از "رابرت بولت" (Robert Bolt) تهیه شده است. نمایشنامه‌ی "مردی برای تمام فصول" توسط "فرزانه طاهری" ترجمه‌شده و بر اساس آن تئاتری به کارگردانی "بهمن فرمان‌آرا" بر روی صحنه رفته است.