یادداشت طاها ربانی

        خوب، نوشته‌های آیزایا برلین شفاف و روشنه و برای آدم‌های آماتوری مثل من یک کلیاتی رو به قابل‌فهم‌ترین شکل بیان می‌کنه. با این حال به نظرم می‌رسه مترجم در قسمت‌های فلسفی و عمیق‌تر کتاب نتونسته به اندازه‌ی کافی شفافیت متن رو حفظ کنه. اما به هر حال محیط و اوضاع و احوالی که مارکس در آن زندگی کرده و به عظمت رسیده رو قشنگ توصیف می‌کنه. آیزایا برلین این کار رو خیلی بهتر در کتاب رمانتیسیسم انجام می‌ده و ما را قادر به درک یک دوره‌ی تاریخی می‌کنه که در کشور خودمون چنین دوره‌ای وجود نداشته است. 
با خوندن این کتاب به یک سری تناقضاتی در تفکر کارل مارکس مواجه شدم که مطمئن نیستم ناشی از عدم درک درست متن توسط خودمه یا واقعا جای بحث داره. مثلا این که چطور می‌شه آدم هم معتقد به ناگریزی پیروزی پرولتریا باشه و هم به مبارزه‌ی قهرآمیز و خشن. اگر جامعه هنوز انقدر رشد نکرده باشه و هنوز به آن مرحله‌ای از تاریخ نرسیده باشه که پرولتاریا بر بورژوازی پیروز بشه، مبارزه‌ی قهرآمیز در آن چه جایی داره؟