بریده‌های کتاب موقعیت و داستان؛ هنر روایت شخصی

برای نجات واقعیت تنها یک راه وجود دارد: ثبت صادقانه و متعهدانه آن. ویرجینیا وولف یک قدم از این فراتر گذاشت و نوشت: «هیچ چیز اتفاق نیفتاده مگر زمانی که ثبت شده باشد».

خلق پرسونا در جستار یا مموآر حیاتی است. این ابزار روشنگری است. بدون آن نه موضوعی در کار است، نه داستانی.

در ناداستان خواننده باید باور کند که نویسنده دارد حقیقت را می‌گوید.

نوشته‌ی خوب دو خصیصه دارد: روی کاغذ زنده است و خواننده قانع می‌شود که نویسنده در سفر کشف و شهود است.

مسلما کم بودن روایت‌ها در شرق علت‌های فراوان و گوناگونی دارد، مثل آشفتگی‌های اجتماعی، محدودیت‌های سیاسی و نبود آرامش کافی که خود مستلزم پژوهشی مستقل است.

نویسنده در شرق سرگردان است. دستش به ریسمانی برای آویختن بند نمی‌شود. حقیقت چیزی است که باید مثل ماهی گیری صبور منتظرش بماند تا شاید آن را بگیرد و بعد هم هر لحظه ممکن است از دستش بلغزد.

اگر روایت‌ها با آگاهی به اصول اولیه روایت نوشته شوند، چه‌بسا به بیان گورنیک «به قلب‌ها نفوذ کنند» و «طنین‌شان ماندگار شود».

شاعر، نویسنده و مموآرنویس همه باید خواننده را قانع کنند که صاحب عقلانیت‌اند و دارند می‌نویسند تا به صادقانه‌ترین صورت ممکن به نهایت آن‌چه می‌دانند برسند.

راوی غیرنیابتی این وظیفه‌ی خطیر را دارد که نفع شخصی سطح پایین را به مبتنی بدل کند تا به گونه‌ای هم‌ذات‌پنداریِ بی‌طرفانه‌ی خواننده‌ی بی‌علاقه را بیدار کند.

در جستارهای شاهکار، صدای اعتراف‌گونه‌شان نبود که مرا جذب می‌کرد، بلکه پرسونای حقیقت‌گوی‌شان بود. منظورم از این عبارت، کلیت منسجم راوی‌ای است که از نظر خواننده باورپذیر است.

حالا که با علم به وجود پرسونای ناداستان زندگی می‌کردم، شروع کردم به بهتر اندیشیدن درباره‌ی این نیاز فراگیر و زنده در همه‌ی ما، به یافتن حس برتر چیزها در تک تک لحظات، حتی در لحظه‌ای که تحت نفوذ هر تجربه هستیم.

از مواد خام زندگیِ تراش‌نخورده‌ی نویسنده راوی‌ای ساخته می‌شود که وجودش بر روی صفحه ضروری است تا قصه روایت شود. این راوی تبدیل به پرسونا می‌شود. لحنش، زاویه دیدش، ضرباهنگ جمله‌هایش، آن‌چه برای مشاهده انتخاب کرده و آن‌چه کنار گذاشته همه و همه در خدمت موضوع است. در عین حال نگاهی که راوی -یا پرسونا- به مسائل دارد بیش‌تر از بقیه دیده میشود.

مووآر اساساً نوآفرینی خاطرات، ادبیات و واقعیت‌های علمی موجود برای رسیدن به شناخت تازه‌ای از خود است.

هر اثر ادبی هم موقعیت دارد هم داستان. موقعیت زمینه و شرایط است، گاهی هم همان طرح. داستان تجربه‌ای حسی است که نویسنده را سرشار کرده: شهود، عقلانیت، حرفی که برای گفتن دارد.

در هر اثری نویسنده تحت سیطره بینشی است که نوشته را سازمان داده و در هر مورد پرسونایی خلق شده که به این بینش کمک کرده است.

از ژورنالیسم تا جستار و مموآر، سیر پرسونای ناداستان عمق پیدا می‌کند و حتی درونی‌تر می‌شود.