بریده‌های کتاب آینه جادو: گفت وگوها، سخنرانی ها و مقالات سینمایی

وقتی کسی با تمام وجودش سینما را درک می‌کند، فیلمی که می‌سازد، این چنین نیست که بتوان تکنیک آن را از مضمونش جدا کرد.

فطرت در هیچ جای دنیا نمی‌میرد. بشر در اصل وجودش زیباست. فطرت ممکن است مدفون بشود و هیچ اثری از آن صادر نشود، ولی با این حال سوسو می‌زند ...

هدف تبلیغات -حتی در صورت غربی آن، یعنی پروپاگاندا- ایجاد باور در مخاطب است و حال آنکه شیوه‌هایی که در تلویزیون ما اتخاذ می‌شود برای سلب باور از مخاطب است.

چه علتی باعث می‌شود که یک "واقعیت واحد" دو چهره می‌یابد؟ این دوییت در واسطه‌های ظهور است، نه در اصل واقعیت.

قرآن مجید واقعیت را نسبت به ما به دو بخش "آفاق" و "انفس" تقسیم می‌کند که عالم آفاق، عالم طبیعت بیرون ماست و عالم انفس، عالم نفوس و وقایع درونی ماست: سَنُریهِم ایاتِنا فِی الافاقِ وَ فی اَنفُسِهِم. ... در این تعبیر، واقعیت معنایی نزدیک به حقیقت پیدا می‌کند.

آن روزها در حال "سُکر" بودیم و امروز در حال "صَحو". این اصطلاحاتی که عرفا برای بیان احوال خویش دارند سخت زیباست؛ حالت سکر، حالت مستی و غفلتی است که از شدت غلبه سرور حاصل می‌آید و حالت صحو، حالت هوشیاری بعد از سکر و مستی است.

زبانی که ما با سعدی و حافظ به آن رسیدیم، زیباترین زبانی است که روی کره زمین موجود است. زبانی است بسیار پُرقابلیت...

بزرگترین مشکل ما و سینمای ما بحران هویت است.

وقتی تکنیک مناسب نباشد، فیلم اصلا قدرت بیان ندارد و دیگر فرقی نمی‌کند که چه می‌خواهد بگوید

... مشکل در ماست و در نسل به اصطلاح روشنفکر ما که مرعوب تفکر غربی می‌شویم. پس از این‌که غربی‌ها آمدند و در یک تجربه تاریخی مدرنیسم را رد کردند، یعنی از آن گذشتند، ما داریم به آن آویزان می‌شویم. ... این رویکرد از رُعب فرهنگی، از شیفتگی فرهنگی نسبت به غرب ناشی می‌شود. تازه، جالب این‌جاست که آن‌چه به ما می‌رسد، ذات و حقیقت مدرنیسم نیست. ... آن‌چه به ما می‌رسد، قیل و قالی از مدرنیسم است.

دشمن را هرگز نباید دست‌کم گرفت، حتی اگر ضعیف هم باشد. اگر دشمن را قدرتمند فرض کنیم برای مقابله با او خودمان را قدرتمند خواهیم ساخت، اما اگر دشمن را ضعیف بگیریم، نیازی به قدرت بیشتر احساس نخواهیم کرد و این، حتی بدون در نظر گرفتن عواقب آن، به مفهوم شکست است.

هر هنرمندی باید چنین باشد، یعنی اول انسان باشد و بعد هنرمند.

پاک بودن را دست‌کم نگیرید، که کار هنرمند آیینگی کردن است. هنرمند آیینه‌دار محضر رفیقِ اعلاست؛ آیینه‌دار حق و اسما و صفات او، جمال و کمال او.

سینمایی که در دنیا موجود است و واقعیتِ سینماست، سینمای صرفا هنری نیست.

... حتی مارشال مک‌لوهان هم در بحث از رسانه‌ها به سوبژکتیویته اعتقادی ندارد.

ما امیدواریم که بشر به رشدی برسد که مسلسل‌ها را به قلم تبدیل کند. |امام خمینی ره|

- چرا فیلم حتما باید داستان داشته باشد و به ساختار دراماتیک وفادار بماند؟ + چون فیلم مظهر زندگی است. آنچه در فیلم ظهور می‌یابد، زندگی است با صورتی پالایش‌یافته و صریح‌تر. و همانطور که زندگی آغاز و پایان و اوج و فرود دارد و وجود و هویت انسان در طول این وقایع و اوج و فرودهاست که شکل می‌گیرد، فیلم نیز باید ذاتا به این ساختار وفادار بماند.

-کدام یک از فیلم‌های مستند جنگی خود را از لحاظ "بیان سینمایی" بهتر می‌دانید؟ + فیلم‌های ذیل را: "تاریخ‌سازان چه کسانی هستند؟" _ "تجدید پیمان" _ "دلباخته" _ "رزق حلال" _ "جاده" _ "رضا" _ "سپاه، مردم، کربلا" _ "چه کسی از جنگ خسته شده است؟" _ "راه‌گشایان نور"

می‌خواهم بگویم که روی آوردن به مردم لزوما با افتادن در دام ابتذال همراه نیست و اصلا همین تفکر ریشه در تفرعن و عُجب و حماقتی دارد که روشنفکران قلابی این مرز و بوم به آن گرفتارند. آنها ناآگاهی مردم را بهانه توجیه انقطاع تاریخی خویش از مردم گرفته‌اند ...

اثر سینمایی یک کارگردان پیش از آنکه مراحل عملی را طی کند، در نسبتی که او با جهانی معین برقرار می‌کند خلق می‌شود. این نسبت را می‌توانیم نوعی التفاتِ وجودی بنامیم.