بریده‌های کتاب تاملات سیاسی علامه طباطبایی

علامه (المیزان جلد ۵ صفحه 2٨):فقاهت به معنای خبره بودن در فقه و یا راوی حدیث بودن چه تناسبی با تصدی مسائل سیاسی و اداره ی کشور دارد تا خداوند مردم را به مراجعه کردن به آنها در این امور موظف کند؟ و مگر امیدی به حل این مشکلات توسط آنها وجود دارد؟ و مگر آنها چه تخصصی در این باره دارند؟...

در نظام فکر و اندیشه ی ایشان اگر ارتباط بین عقائد و اخلاق و احکام را ریشه یابی کنید به یک سری اصول میرسید که آن اصول به توحید می انجامد و اگر در توحید تأمل کنید، آن هم اقتضائاتی را دارد که به احکام می انجامد...

علامه تلویحاً می فرمایند جامعه ای که فقهی هست اما فقط فقه حکومت میکند و بس و از اخلاق خبری نیست در حقیقت دین در آن جامعه مرده است و با این احکام فقهی مصالح دین تأمین شدنی نیست...

علامه:در شریعت اسلام دستوری مربوط به تعیین یکی از آنها(انتخاب شیوه حکومت) وارد نشده و حقاً هم نباید وارد شود؛ زیرا شریعت تنها متضمن مواد ثابته دین است و طرز حکومت با تغییر و تبدیل جامعه ها به حسب پیشرفت تمدن قابل تغییر است....

تعبیر خود قرآن هم این است که يُضِلُّ بِهِ كَثِيراً وَ يَهْدِي بِهِ كَثِيراً، همین قرآن برای عده ای سبب هدایت است و برای دیگران سبب ضلالت و گمراهی و اگر کسی گمان کند که قرآن؛ این پیام هدایت انبیاء، هیچگونه ظرفیتی برای سوء استفاده(یا استبداد دینی) در آن وجود ندارد، چنین شخصی نه تنها واقعیت های تاریخی را نپذیرفته و انکار کرده، علاوه بر آن اساساً با آنچه در قرآن آمده هم مواجهه صحیحی نداشته است...

از آنجا که جوامع مسیحی بر اساس استبداد اداره میشد، خبری از آزادی نبود تا اینکه طبقه حاکم و فرمانروایان علمای دین و حاملان شریعت را در اختیار گرفته و جذب خود کردند و به وسیله استخدام علماء توانستند دل توده های مردم را به دست بگیرند؛ چون علمای دین بین مردم قداست و وجاهت داشتند آنها را جذب کردند تا در بین مردم نفوذ کنند بعد علامه به اینجا میرسد که نه فقط دنیای مردم را تحت حکومت و سلطه خود در آورده اند، بلکه کم کم دین را هم تحت تسخیر خود درآوردند؛ یعنی بر علماء هم حاکم شدند... (المیزان ج4 ص 154)

ایشان (علامه) مکرر در المیزان مطرح کرده این نکته است که اساساً پیدایش کمونیزم محصول حاکمیت سرمایه داری ست؛ یعنی اگر میخواهید ببینید چرا کمونیسم به وجود آمده و چرا این جریان الحاد در جامعه بشری شکل گرفته، باید ببینید در چه فضایی متولد شده و عواملی که موجب بروز این الحاد شده چیست؟ علامه اصرار دارد که چون در جامعه سرمایه داری ،ظلم فساد بیداد، فشار طبقاتی، فقر و محرومیت هست اینها باعث شد که مردم گرایش به کمونیسم پیدا کنند و تا وقتی که جامعه روی عدالت را نبیند زمینه برای الحاد وجود دارد؛ یعنی گریز از دین یک منشأ اجتماعی داشته است...

علامه طباطبایی: ... اصل در سعادت انسان به حسب آفرینش سعادت «فرد» است و سعادتِ اجتماع فرع آن است نه به عکس. به عبارت دیگر مقصود آفرینش طبیعت انسانی است که همانا وجود فرد است نه هیئت اجتماعی افراد و انسان که به سوی عقد اجتماعی هدایت میشود و برای نگهداری فرد است...