بریده‌ای از کتاب کمدی الهی: برزخ اثر دانته آلیگیری

هر ترکیبی که از ماده جدا و در عین حال بدان پیوسته باشد صفت ممیزه ای خاص دارد که آن را جز از راه آثاری که بر آن مترتب است نمی توان شناخت و همچنان که حیاط نباتات جز به وسیله شاخ و برگ های سبز آن ها متجلی نیست این صفت نیز جز از راه آثاری که بر آن مترتب است تجلی نمی تواند کرد. از این رو آدمی خود نمی داند که درک مرکات اولیه و جاذبه تمایلات نخستین در او از کجا پدید آمده است، زیرا این مدرکات و تمایلات به همان سان با نهاد شما سرشته اند که غریزه عسل ساختن با نهاد زنبور، و این تمایلات نخستین نه شایسته ستایشند و نه مستحق ملامت. اما شما برای تطبیق آنان با سایر تمایلات خویش قدرت عاقله ای را در وجود خود دارید که راهنمایی اعمالتان است باید که این نیرو همواره در آستانه رضا ماند و همین قدرت عاقله است که عشق خوب را استقبال و عشق بد را طرد می کند و از این راه امکان صلاح را به دست شما می دهد. کسانی که در این باره اندیشیدند و به کنه این معضلات ره یافتند، وجود این آزادی را برای روح مسلم دانستند ث لاجرم برای جهانیان علم اخلاق را به یادگار نهادند. ازین هم که بگذریم و به فرض هم بپذیریم که آتش جمله عشق ها از روی الزام در نهاد شما برافروخته می شود به هر حال شما را قدرت آن هست که عنان بر این عشق زنید. این همان صفت والایی است که بئاتریچه "اختیار"ش می نامند، لاجرم اگر وی در این باره سخنی با تو گوید بکوش تا مفهوم این کلام مرا به یاد داشته باشی... سرود هجدهم برزخ