«خسرو وشیرین» دومین منظومه از خمسه نظامی است. این کتاب داستان عشق خسرو پرویز، فرزند هرمز، بیست و سومین پادشاه ساسانی با دختری به نام شیرین است. داستان خسرو و شیرین پیش از روزگار نظامی نیز داستانی معروف بوده و چون شخصیت های اصلی آن (خسرو و شیریم) تاریخی بوده اند، در برخی از کتاب های عهد باستان مانند تاریخ طبری، تاریخ بلعمی، شاهنامه فردوسی، غررالاخبار ملوک ثعالبی، التاریخ مقدمی و...گوشه هایی از این داستان را می توان دید.