در این نوشتار که مجلد دوم از آموزش فلسفه اسلامی است، ادامه مباحث مربوط به هستی شناسی فلسفی بیان شده است. در ابتدا به بیان احکام و قواعد فلسفی مربوط به علت و معلول پرداخته شده و انواع علت، اصل علیت، رابطه علیت در میان مادیات و مشخصات و ویژگی های کلی علت و معلول بیان گردیده و وابستگی معلول به علت و مناسبات مختلف بیان آنها تشریح گردیده است. نویسنده از بین اقسام علت به تفصیل درباره علت فاعلی و غایی سخن به میان آورده و در همین راستا تحلیلی از افعال اختیاری انسان و هدف مندی جهان هستی ارایه نموده است. آنگاه به تبیین ویژگی های موجود مجرد و مادی پرداخته و تفاوت آنها را بررسی کرده است. بیان مفهوم زمان و مکان در فلسفه و ویژگی های مربوط به آن، انواع جواهر و قوانین آنها، نسبت بین ماده و صورت، اعراض، حقیقت علم، اتحاد عالم و معلم، ثابت و متغیر، قوه و فعل، کون و فساد، حرکت و ویژگی های آن، اقسام حرکت در عرض و جوهر و مباحث مربوط به خداشناسی و اثبات واجب الوجود و ویژگی های آن چه از لحاظ ذات و صفات از دیگر مندرجات این نوشتار است.