علی (ع) مخالفت سیاسی با حکومت را حق طبیعی افراد جامعه به شمار می آورد  آن را به رسمیت می شناخت و در پی ایجاد جامعه ای یکدست و مطیع نبود.همراهی با حکومت و تعارض با آن،نقشی در امتیازات اجتماعی  و اقتصادی افراد نداشت و عاملی برای بهره مندی یا محرومیت از امکانات عمومی به حساب نمی آمد .چنین نبود که نزدیکان حکومت و به اصطلاح خودی ها دارای حقوق بیشتری نسبت به دگر اندیشان و ناخودی ها باشند و رشد افراد در جامعه،تابعی از مقدار نزدیکی و همراهی آنان با حکومت باشد.رفتار مدارا گرانه علی (ع) با منتقدان و مخالفان،زمینه های آزدی بیان و احساس  امنیت در صورت اظهارمخالفت را در جامعه ایجاد کرد و در طول حکومت وی افراد می توانستند مخالفت خود را با سیاست های او به راحتی اعلام کنند و البته آسیبی نبینند. در سیره علی(ع) خط قرمزی برای انتقاد از حکومت شخص حاکم وجود نداشت و پاسخ سخن-هر قدر هم که تلخ و موهن بود - تنها با سخن داده می شد،نه با داغ زو درفش.جواب انتقاد،منطق و برهان بود ،نه تهمت و بهتان،و هیچ کس به خاطر مخالفت زبانی با حکومت،گرفتار تعقیب و تعریز و تعذیب نمی شد.معیار گزینش کار گزاران حکومتی در دولت علی (ع)،تنها لیاقت و کار دانی و پلاکدامنی افراد بود و وابستگی های قومی و قبیله ای و سیاسی در این امر دخالتی نداشت.او در مراقبت بر اعمال کار گزارانش نهایت دقت و در برابر خطاهایش غایت شدت را به کار می بست و به هیچ بهانه ای از جمله حفظ آبروی نظام یا آبروی خاطیان،عدالت را زیر پا نمی نهاد.