به نام او

دو روزی‌ست که سرگرمِ خواندنِ مشق معنی بیدل هستم. این کتاب، متن پیاده شده درس‌گفتارهایِ مرحوم سیدحسن حسینی پیرامونِ شعرِ بیدل در اوایل دهه هشتاد در حوزه هنری است که پس از پانزده سال منتشر شده است.

من پس از خواندن کتاب هم خیلی خوشحالم و هم ناراحت، خوشحالم از این جهت که توانستم آخرین نظراتِ حسینی در مورد بیدل را بخوانم، در واقع تا پیش از این تنها بیدل سپهری سبک هندی بیانگر نظرات حسینی در مورد بیدل بود که آن کتاب هم علی رغم مطالب خواندنی و درست درمان بسیارش مربوط به سالهای جوانی او بود و ما مخاطبان تقریبا از نظرات حسینی در سالهای پختگی‌اش در مقام یک پژوهشگر ادبی بی‌اطلاع بودیم. و از این جهت مشق معنی کتاب بسیار خوبی ست و در مقایسه با بیدل سپهری... کتاب پخته‌تر و قابل استنادتری‌ست (در این زمینه در یک یادداشت مطالبی را عرض خواهم کرد) پس اگر طالبِ بیدلید به هیچ‌وجه این کتاب را از دست ندهید.

و اما ناراحتی من بابت تنظیم و تدوینِ کتاب است، در این مورد و دیگر کتابهای سید، سخن بسیار است، بسیار. یعنی یک دهان خواهم به پهنایِ فلک. تقریبا به غیر از آن چند مجموعه‌ای که مستقیما زیر نظر مرحوم قیصر امینپور پس از مرگ سید منتشر شده هیچ‌کدام از انبوه کتابهایی که در این سالها بیرون آمده در شان مقام علمی و ادبی سید نیست، و بدترینِ آن مجموعه شعر اوست که پارسال منتشر شد که امیدوارم در چاپهای بعد اصلاح شود. و اما این کتاب داستانی دیگر دارد. سوایِ اینکه اصلا چرا این کتاب اینهمه دیر منتشر شده، مشخص نیست گرداورنده این کتاب کیست، البته من روایتهایی از پشت پرده کتاب شنیده‌ام که گویا آقای اسماعیل امینی در مقطعی و آقای سعید یوسفنیا پس از آن، این وظیفه را بر عهده داشته‌اند ولی اینکه سهم این عزیزان چقدر بوده مشخص نیست. کتاب مقدمه‌ای دارد بی‌اسم مقدمه‌ای که چندان ربطی به کتاب ندارد و نویسنده بیشتر معلومات شخصیش (شخصی که اصلا مشخص نیست کیست) را به رخ مخاطب می‌کشد و اصلا از مراحل پیاده‌سازی و تدوین کار حرفی به میان نمیآید. مشکلات به مقدمه پرغلط (ویرایشی، نگارشی و املایی) محدود نمی‌شود. کتابی که به شدت به پانویس احتیاج دارد پانویس ندارد. یا فهرست و اعلام که برای کتاب پژوهشی بسیار واجب است.
          

            برای منی که حتی ماقبلِ طلبگی در حوزه‌ی شعر و ادب فارسی (بخصوص شعر سبک هندی) هستم این کتاب به واسطه‌ی اینکه مکتوبِ کلاس‌ها و جلسات مرحوم حسینی‌ست، برکاتی داشت، از جمله اینکه تا حدی توان آشنا شدن با محور‌های کلیدی و ایماژهای پربسامدِ شعر بیدل از متن برمی‌آید. اما کلیت کتاب آنچنان که باید غنی و منسجم نیست. مطالب هر فصل می‌تواند هر عنوانی داشته باشد و چندین صفحه کم و زیاد شود. ای کاش حداقل بدون ترتیب و آداب، صرفا غزل‌های مهم بررسی می‌شد تا اینطور سرگردانی بین این تک بیت و آن تک بیت پیش نیاید.