داستان سمک عیار و خورشیدشاه یک داستان کهن فارسی است که سینه به سینه نقل گشته و توسط فرامرز بن خداد تنظیم شده است. از آن‌جا که مسیر حفظ داستان سینه‌های فارسی‌زبابان بوده، فرصتی فراهم است تا با ادبیات و زبان عامه ایرانیان در سده ششم هجری آشنا شویم.
جغرافیای داستان از چین و ماچین تا بخارا کشیده است و متن داستان شرح قهرمانی‌های عیاری به نام سمک است که به خدمت شاهزاده‌ای اهل حلب کمر بسته.
تکرار زیاد اسامی ایرانی به ذهن می‌رساند که اصل داستان شاید برای قبل از اسلام بوده باشد که در زمان تکاپوی عیاران با مرام و خصلت آنان تازه‌ گردیده است.
در این کتاب تلخ و  شیرین عشق و حرمان، شجاعت‌های حماسه و میدان،‌ دستگیری از خرد مردمان و بیدادستیزی با ستمگران، پاسداشت عهد و پیمان و زانوی ادب پیش پای اساتید و خوبان با زبان شیرین پارسیان! روایت شده است.