این کتاب اثر ارزشمندی است که به بررسی عمیق فرهنگ و تمدن ایران از دوران باستان تا دوره های متأخر می‌پردازد. نویسنده، **دکتر علیقلی محمودی بختیاری**، با تکیه بر پیشینه آکادمیک در رشته‌های ادبیات فارسی، زبانشناسی و زبانهای باستانی، و تجربه طولانی در تدریس و پژوهش، توانسته اثری جامع و تحلیلی خلق کند که هم به عنوان منبع درسی دانشگاهی (مثلاً در دانشگاه یوتا در سال ۱۳۵۶) و هم برای عموم علاقه‌مندان قابل استفاده است .  

### **ساختار و محتوای کلی کتاب**  
- **تقسیم‌بندی تاریخی**: کتاب با نگاهی به «عصر اساطیر» آغاز میشود و دوره های مهمی مانند هخامنشیان، اشکانیان، و ساسانیان را پوشش میدهد. برای مثال، در بخش مربوط به کوروش بزرگ، نویسنده به سیاستهای مداراجویانه او در قبال ادیان و فرهنگهای تحت حکومتش اشاره میکند، از جمله احترام به معابد بابل و کمک مالی به حفظ پرستشگاهها، که این رویکرد را عاملی برای جلب محبوبیت او در میان ملل مغلوب میداند .  
- **تمرکز بر هویت فرهنگی**: محمودی بختیاری بر پیوستگی فرهنگ ایران باستان با دوره های بعدی تأکید دارد. او آیین مهر در دوره اشکانی را نمونه ای از تأثیر فرهنگ ایرانی بر اروپا میداند و معتقد است مفاهیمی مانند «فیل هلن» (دوستدار یونان) در واقع ریشه در فرهنگ ایرانی داشته‌اند .  
- **رویکرد تطبیقی**: نویسنده با مقایسه شخصیتهایی مانند کوروش و ناپلئون، سیاستهای حکومتداری را تحلیل میکند و نشان میدهد چگونه احترام به تنوع فرهنگی، پایه‌های امپراتوریها را مستحکم میکرد .  

### **ویژگیهای ممتاز کتاب**  
1. **تلفیق منابع تاریخی و ادبی**: استفاده از منابعی مانند هرودوت، کتیبه‌های باستانی، و اشعار حافظ برای تحلیل رویدادها، نشان‌دهنده تسلط نویسنده بر ادبیات و تاریخ است. برای مثال، در تفسیر آیه قرآنی «إِنَّا عَرَضْنَا الْأَمَانَةَ...»، او به بیت حافظ استناد میکند تا پیوند فرهنگ ایرانی با مفاهیم دینی را برجسته سازد .  
2. **نقد خودباختگی فرهنگی**: محمودی بختیاری در این کتاب و دیگر آثارش (مانند «کمینگاه دشمن») بر خطر «خودباختگی فرهنگی» به عنوان اصلی‌ترین تهدید برای هویت ایرانی تأکید میکند. او معتقد است آگاهی از میراث تاریخی، جوانان را در برابر این آسیب مصون میدارد .  
3. **زبان ساده و غیرتخصصی**: با وجود پرداختن به موضوعات پیچیده، کتاب با زبانی روان و قابل فهم نوشته شده است، که آن را برای مخاطبان عام نیز جذاب میکند .  

### **نقاط قوت و ضعف**  
- **قوتها**:  
  - پوشش گسترده دوره‌های تاریخی از اساطیر تا دوره اسلامی.  
  - استفاده از اسناد معتبر و تحلیلهای تطبیقی بین‌فرهنگی.  
  - تأکید بر نقش زبان و ادبیات در حفظ هویت ملی .  
- **ضعف های احتمالی**:  
  - تمرکز کمتر بر دوره‌های پس از اسلام در مقایسه با دوران باستان (با توجه به محتوای موجود در نتایج جستجو).  
  - نیاز به به‌روزرسانی با توجه به یافته‌های جدید باستانشناسی و تاریخنگاری.  

### **جایگاه کتاب در مطالعات ایرانشناسی**  
این کتاب نه تنها به‌ عنوان مرجعی دانشگاهی در خارج از ایران (مانند دانشگاه یوتا) شناخته شده، بلکه در داخل کشور نیز به دلیل نگاه ملی‌گرایانه و احیای فرهنگ باستانی مورد توجه قرار گرفته است. نویسنده با نقد دیدگاه های شرق‌شناسان غربی، سعی در بازتعریف تاریخ ایران بر پایه منابع بومی دارد .  

### **جمعبندی**  
«زمینه فرهنگ و تمدن ایران» اثری است که با ترکیب دانش عمیق تاریخی، ادبی، و زبانی، تصویری جامع از تمدن ایرانی ارائه میدهد. این کتاب نه تنها برای پژوهشگران، بلکه برای هر ایرانی که به دنبال درک ریشه‌های هویت فرهنگی خود است، مفید خواهد بود. رویکرد نویسنده در پیوند زدن گذشته با حال، خواننده را به تأمل در مورد اهمیت حفظ میراث فرهنگی در جهان امروز دعوت میکند.