علوم قرآنی به مجموعه مسائل مرتبط با شناخت قرآن و شئون مختلف آن گفته می شود. علوم قرآنی مقدمه‌ای برای معارف قرآنی و تفسیر است .برای مثال تا اثبات نگردد که قرآن کلام الهی است، بحث از محتوای آن بی مورد است. این کتاب خلاصۀ شش جلد اول کتاب «التمهید فی علوم القرآن» و «صیانة القرآن من التحریف» است که برای استفاده آسان‌تر طلاب و دانشجویان به فارسی بازنویسی شده است. مولف کتاب خود را با آغاز قرآن، یعنی پدیدۀ «وحی»، شروع می‌کند. وحی همان سروش غیبی است که از جانب ملکوت اعلا به جهان ماده فرود آمده است. به دنبال این مبحث تاریخچه‌ای در مورد صیانت از وحی الهی توسط اولین کاتبان وحی، یعنی امام علی (ع)، ابی بن کعب انصاری و زید بن ثابت، آورده شده است. با گذر از فصل اول به مبحث نزول قرآن می‌رسیم. قرآن کریم طی ۲۳ سال و تدریجاً بر قلب پیامبر (ص) نازل شد. البته ناگفته نماند که سه سال اول، دوران فترت و دعوتِ سرّی بوده است . نویسنده در این فصل به رفع مسئله تناقض بین نزول قرآن در شب قدر و نزول تدریجی قرآن و تفاوت بین سبب نزول و شأن نزول می‌پردازد. با بررسی شواهد و نظرات اولین سوره نازل شده بر پیامبر را سوره حمد و آخرین را سوره نصر معرفی می‌کند. سوره‌های مکی و مدنی و شناخت ملاک‌های دسته‌بندی آن‌ها امری ضروری برای فهمِ مقصود آیات است که در این کتاب از آن فروگذار نشده.
فصل سوم به موضوعِ جمع و تالیف قرآن و آشنایی با مصاحف و جمع‌های اولیه می‌پردازد. همچنین این مسئله آمده است که ترتیبِ کلمات در آیات و ترتیب آیه‌ها در سوَر و حتی اسامی قرآن همگی تعبدی و توقیفی، یعنی از جانب خداوند، است. در فصل چهارم با قُرّا و قرائات سبع آشنا می‌شویم. قرائات قرآن از مسائل مهمی است که از همان ادوار نخستین پیوسته عده‌ای به این کار همت داشته‌ و عهده‌دار قرائت و تعلیم قرآن در جامعۀ اسلامی بوده‌اند. فصل پنجم عنوان پراهمیت نسخ را معرفی می‌کند. به عقیدۀ نویسنده نسخ به معنای واقعی در قرآن هرگز رخ نداده، بلکه نسخ به‌معنای ظاهری مدّنظر است .در اینجا به‌تفصیل می‌توان با مسئله نسخ و درکِ چندی از آیات ناسخ و منسوخ آشنا شد. فصل ششم اصل محکم و متشابه را در قرآن بررسی می‌کند. خداوند در آیات سه تا هفت سورۀ آل‌عمران از آیات محکم و متشابه خبر می‌دهد. مرجعیتِ کتاب خدا با آیات محکم است و آیات متشابه با قیاس با محکمات سنجیده می‌شوند. در این بین ممکن است کسانی که به متشابهات استناد کنند، کسانی که در دل‌هایشان کجی است و  در پیِ سوء استفاده از قرآنند. فصل هفتم به اثبات بحث مهم اعجاز قرآن قلم برداشته است. فصل هشتم، آخرین فصل کتاب، راجع به مصونیت قرآن از تحریف می‌باشد. منشاء شبهۀ تحریف قرآن، روایاتی است که در کتب حدیث اهل سنت و شیعه وارد شده است و، به ظاهر، تحلیل تحریف کلام الله را می‌رساند .این روایات غالباً قابل تأویل می‌باشد و در صورت عدم امکان تأویل،کنار گذاشته می‌شوند.
 پروردگارا قلب ما را با قرآن و رهنمودهایت نورانی و مأنوس بفرما.
        

          علوم قرآنی برخلاف معارف قرآنی، که به درون و محتوای قران می‌پردازد، مجموعه مسائلی است که به شناخت قرآن و شئون مختلف آن ارتباط دارد. کتاب آیت‌الله معرفت از کتابهای درسی در رشته‌های علوم قرآن است که از جامعیت و نحوهٔ پرداختِ خوبی برخوردار است. با به دست دادن شمایی کلی از فصل‌های کتاب می‌توان با گستره‌ای از مباحث علوم قرآنی نیز آشنا شد.
فصل اول، پدیدهٔ وحی. پاسخ به پرسش از چیستی وحی، اقسام آن، کیفیت نزول وحی، کاتبان وحی و مطلبی دربارهٔ ساختار وحیانی بودن قرآن. 
فصل دوم، نزول قرآن. پیدایش زمانی قرآن، تأخیر سه‌ساله در نزول، اولین و آخرین آیه، تفاوت مکی و مدنی بودن سوره‌ها، ترتیب نزول و سوره‌های مورد اختلاف، تفاوت سبب و شأن، نام‌گذاری و تعداد سوره‌ها و آیات.
فصل سوم، جمع و تألیف قرآن. اگر دو فصل گذشته کمی چالشی بود این فصل دشواره‌های بیشتری به همراه دارد. مُصحَف‌های گوناگون را ذکر می‌کند و داستان یکی کردن مصحف‌ها به دستور عثمان می‌آورد. موضع‌های مختلف را طرح و مسایلِ در پی آن، مانند پیدایش خط عربی، را بیان می‌کند. جالب است بدانید که قرآن‌های امروزی، که به اشتباه به اسم عثمان طاها، که شاید خطاط باشد، معروف شده، در اصل بالرسم العثمانی است، یعنی طبق همان مصحف خلیفهٔ سوم است.
فصل چهارم، قُرّاء و‌قرائات سبع. قرائت را تعریف می‌کند و علل اختلاف آن‌ها را برمی‌شمرد. اختلاف تعداد قاریان قرآن را ذکر می‌کند، اینکه هفت شخص بودند، یا ده یا چهارده نفر. پس از اختلاف در تعداد قاریان ضابطه‌ای برای تشخیص آن‌ها می‌دهد. کلام اهل‌بیت (ع) را می‌آورد، و در آخر، پس از بررسی قرائت حفص از عاصم حجیت قرائات هفتگانه را بررسی می‌کند.
فصل پنجم، نسخ در قرآن. این فصل هفت صفحه‌ای! کوچکترین فصل کتاب است، به این دلیل که آیت‌الله معرفت نسخ را قبول ندارد، اگر هم نسخ را قبول کنیم نسخ ظاهری است، نه در متن و محتوا.
فصل ششم، محکم و متشابه. معانی محکم و متشابه و تفسیر و تأویل را بررسی می‌کند. با بررسی این پرسش که چرا در قرآن تشابه وجود دارد و تأویل متشابهات را که می‌داند نمونه‌ای از آیات متشابه را ذکر می‌کند.
فصل هفتم، اعجاز قرآن. انواع گونه‌های اعجاز بررسی می‌شود. تحدی چیست و مراحل و دامنهٔ آن چیست ذیل اعجاز گفته شده. نیمی از فصل سه بُعد از اعجاز را تشریح می‌کند، اعجاز بیانی، علمی و تشریعی.
فصل هشتم، مصونیت قرآن از تحریف. شبههٔ تحریف به‌دلیلِ ارتباط با حجیت ظواهرِ قرآن اهمیت می‌یابد.  دلایل نفی تحریف، منشأ قول به تحریف و چند نمونه از کتاب‌هایی که قایل به تحریفند آمده است.

بزرگترین دلیل بر خوبی کتاب جا باز کردن میان علاقه‌مندان و پژوهشگران است. این کتاب هم از این دسته است. با این حال مسایلی خُرد در کتاب مطرح است که شاید از منش علمی به دور باشد. مثلاً در فصل آخر از قول ابن‌عربی مطلبی را نقل می‌کند که عقیدهٔ او مبنی بر تحریف را نشان می‌دهد. اما وقتی به ارجاع نقل‌قول نگاه می‌کنیم می‌بینیم نه از کتاب ابن‌عربی بلکه از کتابی دربارهٔ زندگی و عقاید او این مطلب نقل شده است. میان این همه بحث علمی چنین مطالبی احتمالاً از سوگیری‌هایی پنهان در بحث علمی حکایت دارد.