این تحقیق به لحاظ دیدگاه ابن سینا و مقایسه آن با دیدگاه ابن عربی، ساختار، پرسش‌ها و روش تازگی دارد. این نوشتار به لحاظ طرح مسئله و پرسش ها، در مقایسه با پژوهش‌های گذشته از جامعیت بیشتری برخوردار است، بلکه تلاش کرده است تا همه معضلات جبر را پوشش دهد و به صورت جداگانه به همه آن‌ها در حد توان، پاسخ درخور ارائه دهد. به لحاظ روش نیز سعی کرده است فرایند یک گفتمان اثرگذار به حل و فصل مسائل و دفع شبهات، بپردازد. این کتاب در پنج فصل تألیف شده است؛ پس از بیان کلیات و مفاهیم، در فصل اول به «علم الهی و اختیار آدمی» پرداخته شده و در این فصل، به فیلسوفان مشاء و عارفان مسلمان اشاره و در ادامه نیز شباهت‌ها و تفاوت‌هایی ذکر شده است. نویسنده در فصل دوم، «قضا و قدر الهی و اختیار آدمی» را مورد بحث و بررسی قرار داده و پس از بیان مبانی مسئله در اندیشه حکیمان مشاء و در اندیشه عارفان مسلمان، به مسئله مذکور پاسخ داده شده و شباهت‌ها و تفاوت‌هایی تبیین شده است. سومین فصل از کتاب حاضر به «غیر ارادی بودن اراده و اختیار آدمی» پرداخته شده و پس از طرح مسئله، به فیلسوفان مشاء (فارابی، ابن سینا و میرداماد) اشاره شده و در ادامه، ضمن پرداختن به عارفان مسلمان، شباهت‌ها و تفاوت‌های آرای فلاسفه مشاء و عرفا تبیین و اشکال جبر بر پایه ضرورت علی و معلومی تشریح و پاسخ داده شده است. «اراده حق و خلق در موطن فعل و اختیار انسان (جمع توحید افعالی با اختیار انسان)» عنوان چهارمین فصل از این کتاب است که پس از طرح مسئله، به فیلسوفان مشاء و عارفان مسلمان (مبانی و پاسخ بر اساس مبانی) پرداخته شده و ضمن استناد اختیار به حق تعالی، مواضع اختلاف و اتفاق دیدگاه مشاء و عرفا تبیین شده است. در پنجمین و آخرین فصل از این اثر که با عنوان «تأثیر حکمت مشاء و عرفان اسلامی بر برخی معاصران» به رشته تحریر درآمده، پس از طرح مسئله، این تأثیر بر امام خمینی، علامه طباطبایی، شهید مطهری، استاد مصباح یزدی و برخی معاصران تشریح شده و در پایان نیز نتیجه گیری شده است.