در تاریخ بسیاری از مذاهب، گرایشی در راستای ایجاد دو شاخة افراطی دیده می شود: از یک طرف ، سویة «عارفانه» و فردی و از طرف دیگر سویة حقوقی و تشکیلاتی . شخصی با گرایش راستی و عمیقاً مذهبی این گرایش ها را به راحتی و خود به خود با هم می آمیزد. در او شکل ها، تشریفات، مراسم و دستوراتی که با آن ها پرورش یافته است، به صورت تجربی ریشه دوانده و به لحاظ نمادین به پدیده های معنادار، نمونه وار و وحدت بخش تبدیل شده اند. چنین شخصی  ممکن است حرکات و رفتاری همانند بسیاری از هم دینانش بروز دهد، امّا او هیچ گاه مانند بسیاری از آن ها تا حد آن رفتارها تنزل نمی کند. بیش تر مردم تجربة ذهنی دینی را از دست می دهند یا فراموش می کنند؛ و مذهب را به عنوان مجموعه ای از عادات، رفتار، اصول و اشکال تعریف می کنند که در نهایت سراسر حقوقی و اداری، عرفی و تهی، به معنی واقعی کلمه ضد مذهب می شود. تجربة عارفانه، اشراق، بیداری بزرگ، به موازات رهبر فره مندی که آغازگر همة این ها بود، فراموش و گم  یا به نقیض خود بدل می شوند. مذهب تشکیلاتی یا کلیساها، در نهایت ممکن است به مهم ترین دشمنان تجربة مذهبی و تجربه کنندة مذهبی تبدیل شود. این موضوع فرضیة اصلی کتاب حاضر است.