یادداشت رضا یحیی پور

        در امپراتوری عثمانی همزمان با جنگ‌جهانی اول، بین سال‌های ۱۹۱۵ تا ۱۹۱۸، شریف حسین والی مکه بود. دو پسر داشت یکی به نام عبدالله و دیگری فیصل. اگر همه چی به صورت عادی پیش می‌رفت احتمالاً به صورت نوبتی عبدالله، فیصل والی مکه (جایی در عربستان امروزی) می‌شدند.
اما موافقتنامه سایکس-پیکو در ۱۹۱۶، بین فرانسه و بریتانیا برای تقسیم خاک عثمانی، بین قدرت‌های برنده جنگ جهانی اول کار رو به اینجا رسوند که عبدالله هاشمی میشه شاه ترانس جردن (اردن فعلی)، فیصل، در ابتدا میشه شاه سوریه فعلی (جای اسد) و بعد میشه اولین شاه عراق 😳. من هرقدر توضیح بدم، ماجرا رو از طنز ماجرا کم می‌کنه. فقط تصور کنید شما فیصل باشید یه روز میشید شاه سوریه، بعد با فرانسه مشکل می خوری میندازنت بیرون، انگلیسی ها، میگن عب نداره بیا بشو شاه عراق.😂

این دو قدرت برنده جنگ، با اینکه در دشمنی عثمانی با هم اتفاق نظر داشتند، اما منافع متفاوتی رو از تقسیم خاک عثمانی دنبال می‌کردند. حالا جالبی‌ش اینه که این منافع متفاوت نفت نبوده. یا اقلا هنگام عقد موافقتنامه نفت اولویت نداشته.
چی مهم بوده ؟! دسترسی به دریا و مسیرهای حمل و نقل. خیلی عجیبه!
برداشت من از کتاب اینه که صد و هشت سال پیش یه قراردادی بین فرانسه و بریتانیا منعقد میشه، خاورمیانه صد سال بعد رو شکل می‌ده و میشه باعث این همه جنگ و بدبختی تو منطقه غرب اسیا. و کسانی‌که در شکل‌دهی این مرزها نقش داشتند، نقشه رو بر اساس میزان دسترسی‌شون به دریا و تضمین دریانوردی شون به اطراف و اکناف عالم تنظیم کردند.(علی الخصوص بریتانیایی‌ها) مثلا انگلیسی‌ها فلسطین رو می‌خواستند تا بتونند امنیت کانال سوئز رو داشته باشند، تا مسیر دریانوردی شون به هند جهت مدیریت مستعمرات‌شون تصمین شه.
جالبی‌ش اینه که جنگ امروز غزه و لبنان و … هم به‌نوعی سر همین مسیر حمل و نقل یا کوریدور هست. (رجوع کنید به سخنان نتانیاهو در سازمان ملل سال ۲۰۲۴)
ماجرا بسیار غم‌انگیزتر از این حرف‌هاست.

 کتاب خطی برشن، نوشته جیمزبار ژورنالیست انگلیسی، در سال ۲۰۱۱ هست. در گودریدز نزدیک ۴۲۰۰ ریوو داره و امتیازش ۴.۱ از ۵.
با توجه به منازعاتی که با فرانسوی‌ها داشتند، طبعا نویسنده از نگاه بریتانیایی‌ها داره یه ماجرا نگاه می‌کنه اما یه دید کلی و خوب میده که باید با منابع تکمیلی دیگری تکمیلش کرد. اگر مث من به مطالعه اسرائیلیات (آنچه برای شناخت اسرائیل خوانده می‌شود) علاقمندید این باید کتاب اول‌تون باشه. چون بدون شناخت وقایع مرتبط با سقوط عثمانی، همیشه بخشی از ماجرا گم خواهد بود.
کتاب دو ترجمه داره یکی اطلاعات و دیگری قاصدک. من متاسفانه قاصدک‌ش رو از طاقچه خواندم بسیار ترجمه بد و بدفهمی بود.  خیلی بد! (یه ستاره برای همین کم کردم) اما گویا اطلاعات ترجمه به‌تری داره و داره تجدید چاپ میشه.

پ.ن. تشکر می‌کنم از اقای محمدصادق علیزاده (@mhsadeq1414) بابت معرفی این کتاب خوب
پ.ن: تاریخ بخونیم بفهمیم چی‌شد که اینطوری شد…