یادداشت مرتضی داوری

فتوح البلدان
        
«مهزیار/مازیار»

«فتوح البُلدان» نام  کتاب مهمی از بلاذری است.  بخش مهمی از این کتاب مربوط به فتوحات اعراب مسلمان در ایران است. مسعودی، مورخ قرن چهارم، در کتاب مهم مروج الذهب خود، می گوید در باب فتوح، کتابی بهتر از کتاب بلاذری نمی شناسیم.
 🌺 «مهزیار» از جمله نام هایی است که در بین ایرانیان کمتر رواج دارد. من این نام را تنها در زمان نوجوانی، در کتاب مفاتیح الجنان مرحوم شیخ عباس قمی، در شرح احوال علی بن مهزیار که توانسته بود با امام عصر دیدار کند، خوانده بودم و گمان می کردم نامی عربی است. 

 در جستجوی مطلبی در مجله آینده که به مدیریت ایرج افشار به چاپ می رسید، در شماره آبان و آذر سال ۱۳۶۱، از اتفاق، چشمم به مطلبی به قلم دانشمند برجسته، عباس زریاب خویی، افتاد که  درباره ریشه واژه «مهزیار» نوشته بود.

به گفته زریاب خویی، «مهزیار» واژه ای ایرانی است. به گفته ایشان، «مهزیار» صورت دیگری از «مازیار» است. ایشان این مطلب را در پاسخ شخصی که پرسیده بود واژه یا نام «مهزیار» چگونه ترکیبی است و از چه کلماتی مرکب گشته، نوشته بود. اینک خلاصه ای از پاسخ استاد زریاب خویی:

🌹 «مهزیار»بر اساس متون تاریخی چون فتوح البلدان، همان مازیار است و مازیار، مایزدیار بوده که باید ماه ایزد یار باشد. ماه ایزد از نامهای ایرانی است. ایزدیار نیز از نامهای ایرانی بوده است.

🥀 فردیناند یوستی، ایرانشناس‌ پرآوازه آلمانی، در «نامنامه» که که در آن، نام‌های ایرانی از قدیم‌ترین ایام تا روزگار مؤلف، براساس اوستا و منابع پهلوی و آشوری، عیلامی، یونانی، لاتینی، ارمنی، سریانی، عربی، و فارسی درج شده‌است، معنای مازیار را «دوست ماه ایزد» می داند. 

🌹 از آنجا که کلمه «مازیار» در طبرستان(مازندران کنونی) معمول بوده، شاید در آن، اشاره خفیفی به مذهب قدیم مردم طبرستان باشد که شاید ماه را جزو ایزدان و خدایان می دانسته اند، و یا بعبارتی دیگر، مظاهر طبیعت را می پرستیدند.

🌸 پس نخستین جزو کلمه «مازیار»، ماه است و «مهزیار» هم جزو نخستین آن، مه یا ماه است. بنابراین، «مهزیار» همان ماه زیار یا مازیار است.

🌱 دلیل قوی تر آنکه «مهزیار» همان ماه زیار یا مازیار است، حدیثی است از علی بن مهزیار اهوازی که در جلد ۱۳ بحار الانوار آمده درباره ملاقات او با امام عصر که شخص واسطه ملاقات و نیز خود آن  حضرت او را ابن المازیار گفته اند بجای ابن مهزیار که در کتب شیعه از رجال و حدیث به همین نام « علی بن ابراهیم بن مهزیار» معروف است، و این می رساند که جد او بنام مهزیار و مازیار هر دو معروف بوده و «مهزیار» و «مازیار» دو صورت مختلف از یک نام بوده اند.

      
1

10

(0/1000)

نظرات

تاکنون نظری ثبت نشده است.