یادداشت علی رستمی شاهراجی

        کتاب « دل مردگی » یا « عذاب روح » « Iron in the Soul » اثر سارتر، اخرین اثر از مجموعه « سه گانه راه های ازادی » است. این مجموعه نیمه کاره با پایانی باز، در کتاب دل مردگی تمام میشود.
این کتاب درباره شکست است. شکست و اشغال فرانسویان به دست نازی ها. داستان های گوناگون از افرادی که میجنگند، فرار میکنند، منتظر میمانند، میترسند و ... . داستان سرگردانی، رنج ابهام، تهوع، گم گشتگی و تعلیق. این رمان به زیبایی این فضا را برای ما ترسیم و در تعلیق و سرگردانی سربازان و اتباع فرانسوی شریک میکند. براستی شکست چه حسی‌ست؟ چرا شکست خوردند؟ چه باید کرد؟ آیا کسی به سربازان فرانسوی اهمیت میداد؟ آمریکاییان چه طور؟ شهروندان پاریس چه میکردند؟ یهودیان چه میکردند؟ چرا یکسری مردم بدبین و یکسری خوشبین به نازی ها بودند؟ چرا وقتی امید مرده بود همچنان ادامه میدادند؟ ایا المانی ها هم مثل ما انسانند؟ ایا انسان میتواند دست های یک بچه را قطع کند؟ ملیت یعنی چه؟ ایا باید فرانسوی شکست خورده بود یا آلمانی پیروز؟ شکست تقصیر چه کسی بود؟ طرفداران صلح و تسلیم؟ آیا مردم عادی رای دهنده هم گناهکار بودند؟ 
در بخش دوم کتاب، داستان روزهای اسارت است. داستان سیاست و امید، شکست و حقارت، گرسنگی و ناامیدی، هذیان و تعلیق و گم گشتگی. سرنوشتتشان چه میشد؟ این شکنجه کی تمام میشد؟ چه باید میکردند؟ باید میجنگیدند یا تسلیم میشدند؟ در بخش دوم انتقاد های بسیاری به سیاست های جنگی شوروی در قبال نازی ها و حامیان پیمان صلح را شاهد هستیم.
این اثر را با ترجمه حسین سلیمانی نژاد مطالعه کردم و بسیار لذت بردم، این اثر مرا با جهان جنگ جهانی دوم اشنا و شریک کرد. داستان شکست، داستان تراژیک همه ماست. از این اثر غافل نشید.
معرفی کتاب عذاب روح اثر سارتر در سایت ایران کتاب : 
داستان این رمان، روز به روز و ساعت به ساعت ماجرای سقوط فرانسه و افکار، احساسات و اعمال انسان های درگیر در این ماجرا را روایت می کند؛ انسان هایی که برایشان اهمیتی نداشت، انسان هایی که فرار کردند، افرادی که جنگیدند و البته افرادی مثل متیو، کسی که زندگی خود را وقف رسیدن به آزادی های شخصی کرده بود اما اکنون باید با تلخی های جنگ رو به رو می شد و کشتن را یاد می گرفت. رمان عذاب روح، تصویری دلهره آور از جنگ و از معنای شکست است.