یادداشت

        کتاب «اصول فلسفه و روش رئالیسم» مجموعه مقالات پیوستهٔ مرحوم علامه طباطبایی (رضوان‌الله‌تعالی‌علیه) به همراه حواشی و یادداشت‌های استاد شهید استاد مطهری (رحمه الله) می‌باشد که حقاً و تحقیقاً اگر با چنین اثری و چنین انسان‌هایی‌ آشنا نشده بودم، هنوز هم مشغول ور رفتن با پوچی‌ها و سرگردانی‌ها و تردید‌ها بودم که همه میوهٔ زیان بار خواندن فلسفه‌های غربی بودند.

گرچه کتاب در واکنش هجوم اندیشه‌های مارکسیستی و ماتریالیسم دیالیکتیک آن‌ها نوشته است، اما همان طور که استاد شهید (ره) در مقدمهٔ جلد دوم تذکر می‌دهند، «کمترین» فایدهٔ کتاب حاضر نابود کردن اندیشه‌های ماتریالیستی است. در واقع، کتاب حاضر اولین کتابی است که به صورت جامع و به صورت همه جانبه به معارضه با فلسفه‌های غربی به ویژه از دوران دکارت تا پایان دورهٔ هگل پرداخته است. بنابراین، خوانندهٔ کتاب، علاوه بر آن که یک دورهٔ فلسفهٔ رئالیستی و واقع گرا را می‌آموزد، همچنان پاسخ‌های فیلسوفان بزرگ ایرانی به فلاسفهٔ غرب را هم مطالعه خواهد کرد.

استاد شهید (ره) در مقدمه می‌فرمایند که کتاب برای عموم مردم نوشته و تلاش شده تا حد امکان ساده و بدون اغلاق باشد و حقاً باید کتاب حاضر را به لحاظ سادگی و روانی در عالم فلسفهٔ اسلامی بی‌نظیر دانست؛ با این حال مفاد این کتاب «فلسفه» به معنای واقعی کلمه است و فلسفه بدون خلوت گزینی و تأمل و تفکر و تجزیه و تحلیل به دست نمی‌آید. 

کتاب حاضر، علاوه بر به همراه داشتن میراث هزار سالهٔ تفکر اسلامی و تراث بزرگانی چون فارابی، بوعلی‌سینا و صدرالمتألهین ملاصدرای شیرازی می‌باشد، حاوی مطالبی بسیار اساسی است که در تاریخ فلسفهٔ شرق و غرب بی‌سابقه است که می‌توان به عنوان نمونه به مقالهٔ ششم (ادراکات اعتباری) اشاره نمود که اساساً شالودهٔ علوم انسانی را زیر و رو خواهد کرد!

به دلیل هجوم مباحث مربوط به شناخت (آیا انسان می‌تواند به حقیقت برسد؟ میزان واقع نمایی ابزارهای ادراکی انسان تا چه اندازه است؟) در دوران نگارش کتاب، کتاب با این مباحث آغاز شده و به تدریج وارد مباحث هستی‌شناسی می‌شود. بر همین اساس جلد نخست کتاب، حاوی «فلسفه چیست؟» «فلسفه و سفسطه» و «علم و ادراک» می‌باشد.

خاکسارانه و عاشقانه درود می‌فرستم بر آستان رفیع علامه طباطبایی و شاگرد برومندشان شهید مطهری که بدون ایشان، همچنان مشغول بازی با شک‌ها و پوچی‌گرایی ها بودم ... « و هم فی شک یلعبون ...»