یادداشت

        ما در این کتاب با دو بوبر طرفیم. بوبر صهیونیست و بوبر ضد صهیونیست. اگر جوهره‌ی صهیونیسم را به معنای امتزاج دین تاریخی و دولت در نظر بگیریم، خواهید دید این کتاب می‌تواند چه اندازه پراهمیت و جذاب باشد. خصوصا اگر بدانیم بوبر تا سال ۱۹۰۱ عضو کنگره‌ی صهیون بوده. کتاب، مجموعه‌سخنرانی‌هایی است که توسط خود او جمع‌آوری شده است؛ سخنرانی‌هایی در دو بازه‌ی تاریخی: خطابه‌های نخست ۱۹۰۹ تا ۱۹۱۸ یعنی در بحبوحه‌ی جنگ جهانی اول و خطابه‌های بعدی ۱۹۳۹ تا ۱۹۵۱ یعنی همزمان با استقلال اسرائیل.
از آیت الله بروجردی نقل شده است که فقه شیعه، حاشیه‌ای بر فقه اهل سنت است. به همین قیاس می‌توانیم کمی عقب‌تر برویم و بگوییم فقه اهل سنت، حاشیه‌ای بر فقه یهود است. در واقع، انبیای بعدی، همیشه برای طراوت‌بخشیدن به ادیان فاسدشده‌ی قبلی برانگیخته می‌شدند. این کتاب، سخنرانی‌های بوبر فیلسوف دین و روحانی است برای: متدینانی که می‌خواهند در عصر غیبت (به اصطلاح یهودی: گالوت) و در دوران مدرن، زندگی الهی داشته باشند.
اگر بخواهم تیتر مفاهیمی را که این کتاب به آن پرداخته است، بیاورم عبارتند از: اشتراکات و افتراقات توحید شرقی، ایرانی و ابراهیمی. نسبت خدا و انسان و جامعه‌ی انسانی در ادیان ابراهیمی. تأثیر میراث پیامبران در غیاب آن‌ها بر شیوه‌ی تدین بازماندگان. نسبت اجزای دین با یکدیگر. سرشت زندگی. تفاوت نمادها و هنر و معنا در تمدن اروپایی با تمدن بین النهرین، خاستگاه ادیان ابراهیمی. مناسبات بینا نسلی و عمل‌گرایی متدینان در مواجهه با دنیای مدرن. زندگی با امر مطلق در دنیای جدید. نسبت دین تاریخی با زندگی و دین حقیقی. مفهوم توبه و بازگشت. جایگاه استعاره در زبان ادیان، در میان متدینان و در دنیای جدید. بررسی امکان تجدید وحی. نسبت اعمال و سرنوشت انسانی با نظام علت و معلول. مفهوم دعا. مفهوم بت‌پرستی. عمل مطلق. بی‌واسطگی وجود و مفهوم حضور خداوند. نسبت شریعت و سنت با زندگی. نسبت شریعت و سنت با آزادی. تفاوت جامعه‌ی دینی با جوامع فردگرا و سوسیالیستی و پرسش از محمل تحقق خداوند. مسئله‌ی موعود و انتظار و انبیای پس از موسی و حکومت جهانی دین. نسبت دین و اخلاق. دوگانه‌ی اکراه و رحمانیت و نسبت آن با دیانت. زندگی در شهر و دیانت. نسبت عمل و معرفت. نسبت روح و جسم. نسبت آسمان و زمین. نسبت آخرت و دنیا. نسبت مرگ و زندگی. نسبت عقل و دین. نسبت معنویت و دنیا. مسئله‌ی وحدت. مسئله‌ی قیام در برابر ظلم و قدرت‌های زمینی و نسبت آن با تدین و ایمان. دیانت و اقدامات حفاظتی یا انطباقی در مواجهه جهان مدرن. مسئله‌ی پول. مسئله‌ی رستگاری در جهان مدرن. حضور همیشگی اصحاب شریعت. روابط بین الانسانی. مسئله‌ی وحی. نسبت دین تاریخی با آینده‌ی دیانت. پرسش از رحمانیت مطلق الهی و نجات فراگیر. مسئله‌ی نقص و نسخ ادیان. نسبت قانون و دین. نسبت هویت و دین. رمیدگی از دنیای مدرن و دین تاریخی. جوانان. سرفصل‌های واحد ادیان و نسبت آن با شرایع و زمان. رستگاری متدینان و رستگاری غیر متدینان. منجی ایرانی و منجی ابراهیمی. نسبت تمدن فعلی با حکومت جهانی دین. نسبت ایمان و سلطه. تجربه‌ی حکومت دینی. اوصافی همچون مؤمن، کافر و… در کتب مقدس و نسبت آن با خودپرستی یا قبیله‌پرستی. نسبت عشق و عدالت. غیبت و مسئله‌ی شر.
هشدار: در وضعیت تاریخی امروز ما در ایران، هر روز تعلل در مطالعه‌ی این کتاب، به منزله‌ی خیانت به خویشتن است.