یادداشت محمدرضا شمس اشکذری

        انگیزه:
+نخستین بار در کوتاه‌درسی به نام متون نثر، دکتر میلاد عظیمی نیم جلسه‌ای در مورد جهانگشا برایمان صحبت کردند و دو سه تصویر بسیار تکان‌دهنده را از آن خواندند: ذکر استخلاص بخارا، صحبت چنگیزخان برای مردم بخارا و  گفتگوی دو تن از افاضل علمای بخارا. آنچه این سه تصویر از جهانگشا برایم ساختند، کتابی بود فراتر از یک گزارش خشک از واقعه‌ای تاریخی. کتابی با نوشته‌های جان‌دار و نمایانگر حس و حال مردم آن روزگار.
+ جدای از مورد بالا، واقعه مغول به خودی خود، واقعه‌ی بسیار شگفتی است و پرسش‌هایی را فرا روی آدم می‌گذارد که کنجکاوی امان نمی‌دهد.

شیوه:
راستش برای خواندن جهانگشا دو سه بار عزمم را جزم کرده بودم ولی جوینی با نثر پیچیده و ذکر مباحث تاریخیِ آغازِ کارِ مغولان، مرا از ادامه‌ی کار بازداشت. تا اینکه درس‌گفتارهای استاد مهدی سیدی را یافتم و با آن درس‌ها پیش رفتم. گرچه، ایشان هم با گذر از مقدمه‌های جوینی از آغاز ماجرای حمله چنگیز به ایران، خوانش را شروع کردند و بعدتر به سراغ ابتدای کتاب رفتند. 

تاریخ جهانگشا و جوینی:
با توجه به انگیزه‌هایی که ذکر کردم کتاب می‌تواند بسیار خواندنی باشد. گرچه دو مانع مهم وجود دارد:
۱-  نثر پیچیده جوینی که اگر از مقدمه یا فتح‌نامه‌ها بگذریم، برتافتنی‌تر می‌شود.
۲- تنگ‌نظری‌های جوینی که به طور خاص در توجیه رفتار مغولان (به خصوص هلاکو)،  ناسزاگویی به کسانی با باورهای دیگر (به ویژه اسماعیلیه)، حمایت از خلیفه عباسی و ... آشکار می‌شود. این مورد هم از باب «ادب از که آموختی؟...» خواندنی است. باید دید که تعصب، چه بلایی بر سر آدم می‌آورد.

شرح موسویان:
نظر کارشناسی در توانم نیست ولی برای ناواردی چون من، کار را بس آسان کرده بودند. واژگان دشوار را در پاورقی هر صفحه توضیح داده‌اند.

(؟):
در کتاب شکاریم یک سر همه پیش مرگ، یک بخشی هست از روزنوشت‌های شاهرخ مسکوب. در آنجا می‌توانید تجربه ایشان را از خواندن تاریخ جهانگشا و به طور کلی‌تر، تاریخ مغول بخوانید.