یادداشت محمدرضا مهدیزاده

        به نام خدا
راه جامعه مطلوب یکی است، باید این راه رو رفت!


کتاب خرد سیاسی، توسط سید علی محمودی پژوهشگر ایرانی نگاشته شده است. این کتاب همان‌طور ‌که در اسم آن هم نوشته شده است جستارهایی در باب آزادی، اخلاق و دموکراسی است. 

این کتاب، همان‌طور هم که گفته شد، جستار است. نظرات و تحلیل‌های نویسنده در باب این سه حوزه و همچنین اندیشمندان آن حوزه پرداخته است. وی از هر کدام  اندیشمندان سیاسی دیدگاه خودش را ارائه می‌دهد و همچنین میخواهد نتیجه بگیرد که دموکراسی خوب است، گرچه که در لابه‌لای متن هم نقدی به دموکراسی نوشته شده است، اما نقدی که به دموکراسی خدشه‌ای وارد نشود.

اول کتاب به دو اندیشمند و فیلسوف معروف تاریخ بشر می‌پردازد و یکی از آن فیلسوفان را نقد می‌کند. افلاطون و ارسطو. به اندیشه‌های افلاطون، و جامعه آرمانی اشاره می‌کند. و بعد هم ارسطو و معنی شهروند خوب از دید ارسطو را.

در ادامه به ما‌کیاولی اشاره می‌کند و او را خُنیاگر روح دوران تجدد می‌نامد. دید او را به قدرت و ذات بشر و شیوه حکومتداری بررسی می‌کند، در بخش دوم نویسنده مصاحبه خودش را که درمورد ما‌کیاولی و اندیشه‌هایش هست را در کتاب آورده است. اینجا در قالب سوال و جواب نگارش شده است. البته در ادامه هم از این قالب استفاده کرده است. از دید من، کتاب با این روش نگارش فرقی با یک مصاحبه تخصصی که در سایت‌های اینترنتی میخوانی نیست. این شیوه به نظر بنده شیوه‌ای که در قالب کتاب آورده بشود نیست. کاش که نویسنده فقط همین قالب را در این بخش می‌آورد.

در ادامه به اندیشه‌های هابز و لاک می‌پردازد. وضع طبیعی و دیدگاه‌های این دو فیلسوف از این وضع. هابز که به سرشت انسان همانند ماکیاولی بد می‌شمارد و انسان را گرگ انسان می‌داند و با تشکیل لویاتان وضع هرج و مرج و کشتار بهبود میابد. و لاکی ‌که اعتماد به عقل انسان دارد. اگرچه که وضع طبیعی را نادیده نمی‌گیرد، ولی به خرد و عقل انسان هم در این وضع اعتماد دارد. تساهل و مدارای که لاک اعتقاد دارد، نویسنده هم به آن توجه خاصی در این کتاب می‌کند، و آن را در جامعه ایران سفارش می‌دهد.

بعد به روشنگری میپردازد. و از کانت هم شروع می‌کند. کانت در باب شعار روشنگری اشاره می‌کند ""دلیر باش در به کار گرفتن فهم خویش! این است شعار روشنگری"". نویسنده هم از روشنگری دفاع می‌کند، البته نویسنده هم همانند لاک و کانت از عقل بشری دفاع می‌کند. 

در آخر هم به فایده‌گرایی و آلکسی دوتوکویل می‌پردازد.

نویسنده در نگارش این کتاب، از خرد، آزادی و دموکراسی اشاره ‌می‌کند. اندیشمندان این حوزه را طرح می‌کند. وی با نگارش این کتاب فقط میخواسته است به این نتیجه برسد که این واژه‌ها خوب هستند و جامعه ایران هم اگر بخواهد به وضع مطلوب برسد، باید این واژه ها نیز نهادینه بشوند. انگار که نویسنده میخواسته اندیشه خودش را صادق کند، و بعد خواننده که با خود می‌اندیشد که چرا این اندیشه خوب است و چرا باید ما هم راه آنها را برویم؟ نویسنده می‌گوید،‌به این دلیل که لاک گفته. ببین که جامعه هابز چقدر ترسناکه، ببین که روشنگری خوبه؟ ببین با  دمکراسی چقدر پیشرفت میکنی!

فکر میکنم نویسنده آشنایتی با جامعه ایرانی ندارد. نمی‌شود جامعه ایرانی را با جامعه اروپایی مترادف دانست. جامعه ایرانی راه و روش زیست خود را دارد. شیوه حکومت‌رانی خودش را دارد. تاریخ خودش را دارد. فرهنگ خودش را دارد. اگر این حوزه‌هایی که در کتاب اشاره شده است، بخواهد به ظاهر وارد ایران بشود، تفسیر بد وارد بشود. جامعه به هرج و مرج خواهد رسید. اگر هم جامعه ایرانی بخواهد به آن جایگاه برسد، باید خودش تجربه کند، تا بتواند آنها را معنا کند. و زیست کند. ما می‌بینم که بعضی از این واژه‌ها در ایران کاملا برعکس به آنها عمل می‌شود. آزادی را رهایی میبیند، اگرچه که در این کتاب هم اشاره شد که آزادی چه معنایی دارد و یعنی رهایی نیست. منظور بنده این است ‌که نمی‌شود با آوردن واژه در ایران، بتوان دگرگون کرد. باید تجربه ‌کرد. باید اصلاح کرد. اصلا نمی‌دانم چه اصراری است که ما لیبرال بشویم؟ یا اینکه جهان اول؟ یا اینکه برویم به سمت جهانی شدن؟ کامل نفی نمیکنم. اما واقعا سوال است که چه کسی و چه کسانی می‌خواهد جهان رو یکپارچه کنند؟ و جهان اول شدن خوب است!

نویسنده در این کتاب توصیه و پند داده است. راه پیشرفت را نشان داده است. و در آخر ما هم باید این راه را برویم. اصلا قصد این را ندارم که آزادی، دموکراسی، روشنگری، تساهل و مدارا و... نقد کنم. بنده در اون حد نیستم، فقط دیدگاه خودم را از این کتاب نوشته‌ام.

در آخر هم این کتاب رو به کسانی که هیچ پیش زمینه‌ای از علم سیاست ندارند، پیشنهاد نمی‌دهم. کتاب‌های ارزشمند و بهتر زیادی هستند که بشود اندیشمندان و فیلسوفان سیاسی و همچنین نظریات سیاسی را مطالعه کرد. اما اگر پیش زمینه‌ای در این حوزه دارید، بخوانید. دیدگاه‌های مختلف را بخوانید، اگرچه که نقد دارید.