یادداشت

        این دو نوشته (حتی "آخرین روز یک محکوم" که مقداری وضعش نسبت به "کلود ولگرد" بهتر است) نه قصه هستند، نه حکمت، نه شعر، نه جستار، نه خطابه و نه هیچ چیز دیگر. اما از همه مهمتر اینکه اساسا قصه نیستند. فضایی باسمه‌ای و پوچ برپا شده و تعدادی موجودِ فاقد حیات در آن می‌لولند که ابزاری باشند برای انتقاد از وضع قانون و اعدام و زندان و ... ‌. فضایی که هوگو می‌آفرینَد، فضای ژورنالیسم است که توان تحریکِ تجربه‌ی هنری (این مبدا و مقصدِ مهمِ داستان) را ندارد.