یادداشت مهدی منزوی

        "هنر سیر و سفر" اثر نویسنده معاصر انگلیسی "آلن دو باتن" سلل۲۰۰۲ و ترجمه "گلی امامی"

مطالعه این کتاب رو هم به علاقه مندان سیر و سیاحت و هم به سفرگریزان توصیه میکنم البته در صورتیکه حال کتاب خوندن و اندکی هم علاقه به فلسفه یا حداقل فکر کردن، داشته باشند!
کتاب از پنج بخش اصلی تشکیل شده:
-عزیمت (دلشوره های سفر / سفر به مکان های گوناگون)
-انگیزه ها (غریب منظرها / کنجکاوی)
-منظره (شهر و روستا / تعالی)
-هنر (هنر دیده گشا / مالکیت زیبایی)
-بازگشت ( عادت کردن)

مطالب کتاب حالت کشکول داره هر قسمت شامل چندین روایت از گذشتگان و تجربه خود نویسنده هست که به هم آمیخته شده و خواننده رو دعوت به فکر کردن یا حداقل مرور خاطرات مشابه خودش میکنه.
کتاب دارای عکس های نفیسی هست که متاسفانه سیاه سفید و بدون کیفیته و اجازه درک عمق مطلب رو نمیده.
بنظر من کلیدی ترین مطلب این کتاب این دو جمله بود
 ((واقعیت سفر متفاوت تر از آن چیزی هست که ما برنامه ریزی میکنیم.))
((پیش از آن که عازم سفری به دور دنیا شویم، به چیزهایی که تاکنون دیده ایم بیشتر توجه کنیم.))
مناظر اینستاگرامی و بروشورها و تبلیغات که پيش از سفر به جایی میبینیم ممکنه اون واقعیاتی نباشن که باهاشون روبرو میشیم و همین تفاوتها ممکنه سفر رو به کاممون تلخ کنه ولی بنظرم سفر رو باید تجربه یک زیستن متفاوت دید نه تیک زدن جاهایی که قبلا عکسشون رو دیدیم تا خیالمون راحت بشه که چیزی رو از دست ندادیم! تو سفر شما تجربه میکنید قطعا متفاوت تر از اون چیزی که انتظارش رو دارید. همین لذت بنظرم کافیه حتی اگر بخاطر بارون مجبور بشید بشینید تو هتل :)
اصلا فکر کردن به اینکه سفر کنم یک دلشوره در دل آدم میاندازه چون شرایط روتین که برامون آشناست میخواد تغییر کنه به چیزهایی که نمیدونیم چیه! یک آدم بدبین نمیتونه سفر کنه و یا اگر مجبور بشه احتمالا بهش خوش هم نمیگذره! و یا اینکه اگر در شهرخودمون بهمون خوش نمیگذره، قراره در سفر خوش بگذره؟ شما به رویایی ترین جای دنیا هم برید ولی بعد یک مشاجره چند دقیقه ای با همسفرتون تا برطرف شدن خشمتون دیگه اون زیباییها به چشمتون نمیاد، برعکسش هم ممکنه وسط ترافیک و شلوغ پلوغی خیابون، یادآوری یک خاطره یا منظره و اتفاق خوب در یک سفر باعث آرامش خاطرتون بشه.
یک نکته جالبی که کتاب بهش اشاره میکنه اینه که، وقتی برای دیدن آثار تاریخی به جایی سفر میکنیم، یک سیر تاریخی چند صد ساله یا حتی چند هزار ساله رو در چند روز یا کمتر کنار هم میبینیم و این درک درستی به آدم نمیده! مثلا شما به شیراز سفر میکنید، تخت جمشید ۲۵۰۰ ساله و حافظیه و ارگ کریم خان و مسجد نصیرالملک  رو باهم میبینید ولی اگر تخت جمشید رو ببینید بعد آکروپلیس یونان و اهرام مصر شاید خیلی دید متفاوت تری پیدا کنید هرچند که دور از ذهن بنظر میرسه ولی اینجور بازدیدهای فشرده و خسته کننده آثار تاریخی بسرعت هم از ذهن بیننده خارج میشن.  

در باب تعالی نویسنده میگه:"این تصادفی نیست که کشش غرب به مناظر متعالی دقیقا زمانی گسترش یافت که باور سنتی به خداوند رو به کاستی گذارده بود.....این مناظر ارتباطی عاطفی با قدرتی عظیم تر را به آنها عرضه میکرد."
وقتی یک منظره زیبایی میبینیم دوست داریم اون رو مال خودمون کنیم، یک راه عکاسی هست که خاطره اونجا رو با جزئیات برای ما ثبت میکنه و انگار اونجا رو با خودمون میبریم ولی خود عکاسی تبدیل به یک آفت شد که توجه به جزئیات از بین رفت. کانه مسابقه هست برای بیشتر دیدن و عکس گرفتن ولی بدون توجه عمیق، گاهی باید نشست و خیره شد، یک راهی که توجه به جزئیات رو در انسان بیدار میکنه ،طراحی هست هرچند ناشیانه و یا نوشتن. به قول جان راسکین: "فقط یک راه برای تملک درست زیبایی وجود دارد و آن نیز از طریق درک آن است، و موثرترین روش پی گیری درک این خودآگاهی تشریح مکان های زیبا از طریق هنر است، با نوشتن یا نقاشی، بدون درنظر گرفتن این که استعدادش را داشته باشیم یا نداشته باشیم."
در سفر از بعضی جاها خوشمان می آید، از نگاه راسکین، علتش درک آگاهانه چیزهایی هست که دوست داشته ایم.
و در آخر به خانه بازمی‌گردیم و اون حس ناخشنودی برمیگرده! پاسکال در کتاب تفکرات میگه:" تنها علت ناخشنودی انسان در آن است که نمی داند چگونه در اتاقش آرام بگیرد."
ولی اگر حال سفر نداریم و یا پولش و یا جراتش رو ، بهتره به روش " گزاویه دو متر " فرانسوی عمل کنیم که درسال ۱۷۹۰ دو کتاب نوشت بنامهای "سفری در اطراف اتاق خوابم" و " گشت و گذار شبانه در اطراف اتاق خوابم" که بعدها توسط نیچه هم مورد تحسین قرارگرفت." اون با ظرافت می خواست به ما حالی کند پیش از آن که عازم سفری به دور دنیا شویم، به چیزهایی که تاکنون دیده ایم بیشتر توجه کنیم."


#هنر_سیر_و_سفر # آلن_دوباتن #گلی_امامی
# ۲۸۶صفحه  #انتشارات_نیلوفر