یادداشت محمدرضا زائری

                چندسال پیش كتابی با نام «چرا ملت‌ها شكست می‌خورند؟» به بازار آمد و چند ترجمه از آن به فارسی منتشر شد. نویسنده کتاب به دارون عجم اوغلو، كه با دریافت یك جایزه مهم بین‌المللی در حوزه اقتصاد شهرت یافته بود، اقتصاددان جوانی بود كه در حوزه نقش اقتصاد در سیاست و جامعه دیدگاه‌هایی تازه و جالب‌توجه داشت و به‌عنوان یك دانشمند برجسته ترک‌تبار در آمریكا معرفی می‌شد. كتاب به‌سرعت دیده شد و بسیار فروخته شد و مورد توجه قرار گرفت.

با استقبال از آن كتاب، نویسنده با همراهی جیمز رابینسون كه در كتاب نخست نیز همكارش بوده است كتابی دیگر با عنوان «دالان باریك» منتشر كرده كه اینك با عنوان فرعی «دولت‌ها، جوامع و سرنوشت آزادی» به فارسی ترجمه شده است.

متن كوتاه معرفی كتاب به‌سادگی و اختصار به ما می‌گوید كه با چه كتابی روبرو هستیم؛ «تعامل دولت و جامعه، تكلیف وضعیت آزادی انسان و حفظ و تداوم آن را روشن می‌سازد. اگر دولت بیش از اندازه قوی و جامعه خیلی ضعیف باشد، مسیر استبداد طی می‌شود؛ چه بسا در قالب جباریت دیجیتال! اگر جامعه دولت‌ستیز و اقتدارگریز باشد، دولت غایب و هرج‌ومرج و آشوب و ناامنی فراگیر می‌شود؛ اما اگر دولت قوی، دربند یك جامعه قوی و در مقابل آن پاسخگو باشد، سرنوشت بشر این خواهد بود: آزادی و حرمت به آزادی. چگونه یك دولت دربند ساخته می‌شود؟ كتاب حاضر پاسخی است برای این پرسش مهم.»

نویسندگان می‌کوشند تا به خواننده نشان دهند كه چگونه می‌شود توازنی میان قدرت جامعه و قدرت حاكم ایجاد كرد و در دالان تنگ و باریك آزادی قدم گذاشت و از دو تهدید و خطر جدی؛ یكی ترس و سركوب حاصل از دولت‌های مستبد و یكی هم خشونت و بی‌قانونی ناشی از غیاب و فقدان دولت رهایی داشت.

كتاب سرشار است از نمونه‌های متنوع و مثال‌های دقیق تجربه‌های حاكمیت و ملت در كشورهای مختلف جهان از تاریخ گذشته تا رویدادهای تاریخ معاصر كه به‌خوبی شواهدی برای ادعای نویسندگان و محتوای فصول گوناگون كتاب هستند.

 

در فصلی از كتاب با عنوان «موضوع فرگوسن چیست؟» به‌طور مفصل درباره تعدی پلیس به سیاه‌پوستان آمریكا می‌خوانیم؛ «چیزی كه در فرگوسن روی داده بود اتفاقی نادر نبود. موارد مشابه نقض حقوق اولیه آفریقایی-آمریکایی‌ها و استفاده از زور بیش‌ازحد در بسیاری از شهرها و شهرک‌های این كشور رواج یافته است. نتایج این بدرفتاری‌ها همراه با خشونت فراگیر در بسیاری از مناطق شهری فقیرنشین ایالات متحده، از رنجی كه اعمال نشدن مؤثر قانون در میان آسیب‌پذیرترین شهروندان به وجود آورده، قابل‌مشاهده است.»

گستردگی و تنوع مثال‌ها و شواهد تاریخی از افسانه‌های باستانی تا حوادث تاریخی در چین و روسیه یا كلمبیا و عربستان -همه در چارچوب دیدگاه مؤلفین و برای اثبات رویكرد نظری آنان- حیرت‌انگیز و قابل‌تحسین است.


(منتشرشده در سایت الف کتاب: https://www.alef.ir/news/3990321175.html)