همان‌گونه که نتیجه حرکات پیچیده چرخ‌ها و قرقره‌های گوناگون و متعدد در ساختار ساعت جز حرکت آهسته و موزون عقربه نشان‌دهنده وقت نیست، حاصل اعمال پیچیده این یک‌صدوشصت‌هزار نفوس فرانسوی و روس نتیجه این همه سوداها، خواهش‌ها، پشیمانی‌ها و رنج‌ها و خواری‌ها، حاصل این تیزگامی‌های غرور و آوارهای وحشت و تندجوشی‌های وجدِ این مردم جز شکست در جنگ استرلیتس که به جنگ سه جهان‌جو معروف شده است نبود: جابه‌جایی عقربه تاریخ جهان بر ساعت صفحه تاریخ انسان.