به تاریخ: زمستان ۱۳۸۷

این قلم کتاب «شرح حدیث جنود عقل و جهل» امام (ره) را به هیچ وجه یک کتاب اخلاقی نمی‌بیند. مثلا آن را شبیه کتاب «چهل حدیث» ایشان نمی‌داند. گرچه شباهت ظاهری بسیار دارند و بلکه چهل حدیث وزین‌تر می‌نماید. به گمان من ارتباطی هست میان نگارش این کتاب با ورود امواج ویران‌گر غرب‌گرایی به جامعه‌ی ایرانی در دهه‌های اول و دوم قرن چهاردهم شمسی. اتفاقی که در ترکیه و افغانستان نیز به بهانه‌های مشابه رخ داد. البته نگارش این کتاب یک کنش فکری و ناظر به آینده بود نه ناظر به دوران خود. این کتاب پاسخی است مجمل به هم‌آورد طلبی عقلانیت پر زرق و برق غرب. امام (ره) با بیرون کشیدن این حدیث شریف -که از جوامع الکلم است.- از میان انبوه منابع روایی شیعه، به طور رسمی دفتر عقلانیت دینی را در تقابل با عقلانیت غربی می‌گشاید.
و عجیب آن است که حضرت صادق (علیه السلام) پس از شمارش لشکریان عقل و جهل می‌فرمایند:«و این خصلت‌ها و لشکرهای عقل جز در پیامبر، وصی پیامبر یا مؤمنی که خداوند قلب او را برای ایمان آزموده باشد جمع نمی‌شود. و درون هیچ کدام از دیگر پیروان ما از برخی از این لشکرها خالی نیست. تا آن زمان که لشکرهای عقل کامل گردند و از لشکرهای جهل پاکیزه گردد. آن گاه وی در جایگاه رفیع پیامبران و اوصیاء خواهد بود. و این تنها با معرفت و عقل و لشکرهایش و کناره گرفتن از جهل و لشکرهایش به دست می‌آید. خداوند ما و شما را به اطاعت و آن چه مورد رضایت اوست موفق گرداند.»
عدالت، علم، وحدت، ثروت‌آفرینی، قناعت، استقلال، معنویت، سعادت و دیگر مؤلفه‌هایی که این سال‌ها به صورت پراکنده به عنوان اجزا و مقومات عقلانیت دینی مطرح شده‌اند در این حدیث وجود دارند. حتی می‌توان مؤلفه‌های عقل غربی را نیز در میان لشکریان عقل و در بسیاری موارد جهل سراغ گرفت: طلب، علم، غنی، سهولت، برهنگی، آزمندی، قطع رحم، استکبار، شقاوت، جنگ‌افروزی، خشونت و… .
با کمّیت‌های پیوسته‌ی این حدیث می‌توانیم اسلام خویش و جامعه‌مان را به خوبی ارزیابی کنیم. مؤلفه‌هایی که در میان آن‌ها از جهاد و تقیه و… به عنوان سنجه‌های سیاسی گرفته تا حج و صلاة و… به عنوان سنجه‌های شرعی، علم و سهولت و شادی و… به عنوان سنجه‌های دنیوی، توبه و دعا و… به عنوان سنجه‌های معنوی تا زهد و عفت و نیکی به والدین و… به عنوان سنجه‌های اخلاقی یافت می‌شود.
          

            هفتاد هشتاد صفحه اول کتاب رو بدون استاد و بدون داشتن مقدمات فلسفی و عرفانی نمیشه خوند
بحث های سنگینی داره
ولی مابقی کتاب خیلی جذاب است 
اینکه همه ی خوبی ناشی از فطرت کمال جوی آدمی است و میشه این نوع نگاه رو در همه کمالات جاری و ساری کرد بسیار جلب توجه میکنه
          

            چهار از پنج
فکر می‌کنم برخوردم با این کتاب درست نبود. سال‌هاست که عادت ندارم موقع درس خوندن تمرین هم حل کنم و به نظرم می‌رسه که بلد بودن قواعد و چارچوب‌ها و روابط بالادستی برای این که کارم راه بیفته کافیه.  خیلی وقت‌ها هم کافیه واقعا و کارم رو با حداقل زحمت راه می‌اندازه و به ریش کسایی که وقتشون رو تلف کردن می‌خندم ولی بعضی مسائل و امتحانا هستن که با صرف دونستن نمی‌شه پشت سرشون گذاشت. تمرین لازمه که همون دونسته‌ها رو ملکه ذهن آدمی‌زاد کنه.
قصه این جور کتاب‌ها هم همینه. نباید خوندش و رد شد. باید سر صبر تمرینش کرد. برای همینه که مدام استدلالش رو برای اینکه فلان صفت مربوط به فطرت مخموره‌ست و فلان صفت مربوط به فطرت محجوبه‌ست تکرار می‌کنه.

درباره باقی چیزا خودم رو در حدی نمی‌بینم که نظر بدم.
          

            یک کتاب اخلاقی که امام خمینی سعی کرده است که خود کتاب، مانند یک معلم اخلاق باشد و خواننده را راهنمایی کند و تذکر هم بدهد.
کتاب شرحی است بر حدیث جنود عقل و جهل امام صادق که ما را با ۲۵ جنود عقل و جهل آشنا میکند و راهنمایی می نماید.
در واقع عقلانیتی را معرفی می کند که برایمان جدید است و البته مطابق با فطرت.
متن کتاب سنگین است اما به لطف انتشارات کتابستان که خلاصه کتاب را تهیه کرده است و پانویس هایی برای کلمات سخت قرار داده است، خواندن کتاب شیرین و دلچسب می شود و بعد از مدتی با ادبیات کتاب انس می‌گیریم.
در یک کلام، موضوعی لازم برای دنیای امروز ما و البته تذکر و تمرین هایی برای آخرت مان در این کتاب است و خواندنش برای هر جویای حقیقتی، لازم. و البته نیاز به چندباره خواندن کتاب هم هست.

____________________________________
دور اول کتاب در ۲۹ رمضان سال ۱۴۴۱ قمری، ۱۳۹۹ شمسی تمام شد.