یادداشت‌ها
2 روز پیش
تراژدی هملت، شاهزاده ی دانمارک(سوگنامه ای فلسفی) نوشته ی ویلیام شکسپیر:
تاریخ نخستین اجرا: 1602 میلادی
از متن اصلی نمایشنامه، سه متن مختلف در دست است.
نسخه اول هملت نوشته خود شکسپیر بوده، نسخه دوم را ناشری به نام جان تروندل که شغلش سرقت ادبی بوده به چاپ می رساند
و نسخه سوم چاپ نو هملت خود شکسپیر هست که پشت جلد آن نوشته شده بود :(( صحیح ترین و کامل ترین نسخه.))
اما همین نسخه هم مورد تردید صاحب نظران است.
همین دگرگونی و پریشانی نسخه ها سبب شده که بعد از وی ادیبان و هنرشناسان و محققان به فکر بیفتند تا نسخه ی اصلاح شده ای از این نمایشنامه تهیه کنند و از همینجا اختلاف نظر ها آغاز می گردد.
داستان هملت زاییده ذهن خودِ شکسپیر نیست. در کتاب تاریخ دانمارک، نوشته ی مورخ دانمارکی، ((ساکسو_گراماتیکوس)) که به سال 1200 میلادی تألیف شده، از سرگذشت هملت(شاهزاده دانمارک) سخن به میان آمده است.
در سال های نخست نیمه ی دوم قرن شانزدهم کتابی به نام وقایع غم انگیز تاریخ به زبان فرانسه منتشر شد که نویسنده آن فردی به نام ((فرانسوا دو بلفوره)) بود و در این کتاب سرگذشت هملت را از تاریخ ساکسو گرماتیکوس اقتباس کرده بود. تردیدی نیست که شکسپیر به این کتاب که تاریخ انتشارش 23 سال پیش از نگارش نمایشنامه بوده دسترسی یافته و چهارچوپ داستان را با تغییراتی مبنای اثر خود قرار داده است. (شکسپیر زبان فرانسه را می دانسته است.)از دیگران منابع نمایشنامه شکسپیر، نمایشنامه ی هملت نوشته ی توماس کید هست. افزوده های توماس کید به نمایشنامه هملت شامل ظهور روح پدر هملت که از او می خواهد انتقام بگیرد، مسموم کردن عموی هملت و، جنون و مرگ اوفلیا، و ساختار «داستان در داستان».
توماس کید چندین نمایشنامه ی مشهور نوشت که امروز تاریخ به نام درام نویسان نامدار دیگری از جمله شکسپیر ثبت کرده است و نمایشنامه های او به تدریج به وادی فراموشی سپرده شد.
هملت، در تراژدی شاهزاده ی دانمارک، انسانی است مهربان، متواضع، مبادی آداب، شجاع و دانشمند. او را نمی توان فریب داد و از چیزی که بیش از هر چیز نفرت دارد، دروغ و ریا هست. تنها عیب او ((تردید)) است، می داند به او خیانت شده، می داند باید انتقام بگیرد، امّا تردید و دودلی استواری شخصیت او را خرد و در هم شکسته است.
او از روز نخست یک انسان کمال جو و کمال پسندی بوده است. پدرش در نظر او مظهر یک انسان کامل و یک پادشاه کامل بوده است. و مادرش مظهر یک زن شریف و فداکار و فرزند دوست، اما هنوز دو ماهی از مرگ شوهر نگذشته با دیگری پیوند مهر بسته، آن هم با مردی که وی از او نفرت دارد. این حیرت و ناباوری متدرجاً به دردی جانکاه مبدل می شود تا اینکه ناگهان در می یابد که پدرش قربانی توطئه شده، عموی هملت، دستش را به خون وی آلوده و در همان حال مادرش را فریب داده و با وی همبستری کرده است، اینجاست که آن ضربه ی هولناک فرود می آید، این انسان کمال پسند مبدل به یک بیمار مالیخولیایی می شود، از همه کس و همه چیز گریزان می گردد، حتی از عشق و زن روی بر می گرداند و چون قادر نیست، مانند غریق افتاده در گردابی، خود را از فشار سهمگین و خرد کننده این درد برهاند، در نتیجه راه زندگی را گم می کند، در کار خود سرگشته می شود و به درستی نمی داند باید چه کند.
در اینجا سؤالی مطرح می شود، آیا لازم بود هملت از عموی خیانتکار خود انتقام بگیرد و آیا امکان نداشت که این شاهزاده ی دانمارکی در میانه ی دوراهه ی تردید، عفو و گذشت را بر انتقام و کیفر ترجیح بدهد؟
پاسخ اینست که در عصر ویلیام شکسپیر، در دوران الیزابت اول که نهضت ((پیوریتانیسم)) یا طرفداری از سادگی در عقیده و ایمان در انگلستان رواج گرفته بود، انتقام رویاروی خیانت بود، هر که خیانت می دید می باید از خیانتکار انتقام بگیرد و هر که خیانت می کرد می بایستی کیفر ببیند.
نکته ی دیگر اینکه صحنه های داستان، بنابر محتوای نمایشنامه، می باید در مکان های نیم تاریک و سرد باشد، چنانکه در آغاز نمایشنامه، ببیننده متوجه می گردد که زمستان سردی است و صحنه ی در ایوانی مقابل قلعه ی ((کرونبرگ)) واقع در ((الزینور)) از کشور دانمارک شروع می شود.
داستان بدین‌گونه است که روحِ پدرِ هملت که کشته شده، افسرده و غمگین، برابر فرزند ظاهر می شود و بر او این راز را فاش می سازد که وی کشته ی ستم ((کلودیوس)) برادر جفاکار خود است و او خونش را بر زمین ریخته تا از یک طرف تخت سلطنت و از سوی دیگر همسر او را تصاحب کند. هملت ناگهان در برابر وظیفه ی بسیار خطیری قرار می گیرد، اینکه به قصاص خون پدر، خون عموی خود را نیز بر زمین ریزد، دیگر از آن پس کاخ شاهی برای او زندانی هراس انگیز می گردد، پیوند مهر خود را با ((اوفلیا )) می گسلد، پولونیس، وزیر فرتوت کلودیوس را در حال استراق سمع می کشد و توسط پادشاه و در حفاظت دو نگهبان خائن و بد نهاد به انگستان روانه می شود. در راه، با تمهیدی نامه را می گشاید، از محتوای آن باخبر می شود، متن نامه را تغییر می دهد و در نتیجه، به جای آنکه گردن خودِ وی با تبر جلاد از تن جدا شود، دو مأمور ستم پیشه را روانه ی گورستان می سازد. بازگشت او به وطن، پس از چندی دربدری، برای همه بهت آور است، هملت راز درون را با ((هوراشیو)) تنها دوست و هواخواه خود در میان می نهد، اوفلیا، محبوب پاکدلش در گذشته است، از غم دوری دلدار کارش به جنون کشیده و سر انجام خویشتن را در دریا غرق کرده است، ((لایرتس)) فرزند آتشین خوی پولونیوس(وزیر کلادیوس که به دست هملت کشته شد)، از سفر فرانسه بازمی گردد، از ماجرای مرگ پدر و در گذشت غم انگیز خواهر آگاهی می یابد و مصمم می شود انتقام خون آنان را از ((هملت)) بازستاند. پادشاه صحنه ی مبارزه ای برای هر دو ترتیب می دهد، چون به قدرت بازوی ((هملت)) اعتقاد بسیار دارد، نخست جامی از زهر در دسترس هملت قرار می دهد تا در آن هنگام که وی احساس تشنگی کرد آن را بیاشامد و آنگاه پنهانی نوک شمشیر ((لایرتس)) را به شرنگی قتال می آلاید تا اگر جراحتی بر او وارد ساخت کاری باشد.
اما این کار مصیبت دیگری به بار می آورد، گرترود مادر هملت و ملکه ی دانمارک که هرگز از نقشه ی پلید شوهر خود خبری نداشت، جام زهر را می نوشد و دیده بر حیات فرو می بندد. نبرد آغاز می شود، هملت زخمی هولناک بر می دارد و در آن هنگام که دو مبارز، شمشیر خود را طبق سنت زمان تعویض می کنند، لایرتس از سلاح زهرآلود جراحتی بزرگ برمی دارد و از پای می افتد، در لحظه ی مرگ، رقیب که از کار خود پشیمان گشته بود، حقیت را با هملت در میان می نهد و می گوید که عامل همه ی این سیه روزی ها ((کلودیوس)) عموی او بوده، هملت فرصت را از دست نمی دهد، دشنه را در قلب او فرو می کند و بدینسان طومار حیات ننگین او را بر می چیند.
تراژدی ((هملت)) با مرگ خودِ وی پایان می پذیرد، امّا هر چه هست اینکه روح پدر انتقام خود را از مسبب اصلی فاجعه گرفته است.
اکنون باید از خود بپرسیم ((آیا هملت به راستی دیوانه بود؟))
مسلماً پاسخ این پرسش، مثبت نیست. هملت دیوانه نبود بلکه انسانی بود متفکر و متعقل، اما در زیر فشار سهمگین اندوه و تردید، اعتدال خود را از دست داده بود، او باید انتقام خود را از کسی که خون پدرش را به خاک هلاکت ریخته بود بگیرد، امّا در دوراهی شک باقی مانده بود. چرا شک داشت؟ زیرا آن کس که به او گفته بود ((کلودیوس یک غاصب تبهکار است.)) یک روح بود و این امکان وجود داشت که روح زاییده ی تخیل خودِ او باشد. (منبع: سیری در بزرگترین کتاب های جهان، حسن شهباز)
نمایشنامه ی هملت پس از «کتاب مقدس»، بیشترین تعداد تفاسیر در زبان انگلیسی را به خود اختصاص داده «شکسپیر» در میان التهاب و تلاطمی که در داستان های مرسوم درباره‌ی مفهوم «انتقام» وجود دارد، یک درامای روانشناختیِ هوشمندانه را قرار داده است که پرتنش‌ترین رویداد آن، به جهان درون‌نگرانه‌ی «حدیث نفس» یا «خودگویی» (تکنیکی در تئاتر) تعلق دارد: «هملت» پس از شنیدن صحبت های «شبح»، می پذیرد که انتقام مرگ پدرش را بگیرد؛ اما این جهان درونیِ افکار و عواطف اوست که از طریق تکنیک «حدیث نفس» (هنگامی که کاراکتر به جای صحبت با کاراکترهای دیگر، به صورت مستقیم با مخاطبین صحبت می کند، انگار در حال فکر کردن با صدای بلند است)، توجه مخاطبین را به خود جلب می کند—به‌گونه‌ای که انگار دو نمایشنامه به صورت همزمان در حال رقم خوردن است.(منبع: ایران کتاب) این نمایشنامه، بلند ترین نمایشنامه شکسپیر است. (منبع: ویکی پدیا)
فیلم های مطرحی که از روی هملت ساخته شده است:
1_هملت 1948 به کارگردانی لارنس الویه
2_هملت 1964 به کارگردانی گریگوری کوزینتسف
3_هملت 1990 به کارگردانی کنت برانا
این اثر توسط مسعود فرزاد، محمود اعتماد زاده، علاء الدین پازارگادی، میرشمس‌الدّین ادیب‌سلطانی، ابوالحسن تهامی و علی رضا مهدی پور به فارسی ترجمه شده است.
با نمایش یادداشت داستان این کتاب فاش میشود.
11
