یادداشت ابوالفضل شربتی

        اگر به‌دنبال منبعی هستید تا متن‌های اینستاگرامی، وبلاگ‌ها و خبرگزاری‌ها و البته خودتان را به چالش بکشید حتماً این کتاب را به دست بگیرید، حتی اگر خواستید از نوشته‌های غیرادبی‌تان لذت ببرید. وقتی به دست گرفتیدش شاید زمین گذاشتن‌اش سخت باشد. «تیزفکری» هم حُسن تالیف دارد و هم حُسن مولف. نویسنده کسی است که جوانی‌اش را پای این کار گذاشته و دارد نخ به نخ موهایش را سفید می‌کند، جستارنویس است و قلم شیوایی دارد (موسسۀ تیزفکری را هم می‌توانید پیگیری کنید). کتاب از جزئیات پر است، بااین‌حال تلاش می‌کنم فشرده‌ای از فصل‌ها بیان کنم.
1.	باور به چه؟ چگونه تصمیم بگیریم؟
تعریفی از تفکر نقادانه، با این تفاوت که به اطرافِ آن سفر می‌کند. روحیه‌های مخالف‌اش، استدلال‌ورزی نقادانه‌ای که به شخصیتی پویا می‌انجامد، و دو ابزار کارآمد این مهارت (نگارش حقیقی و مطالعۀ متمرکز) را معرفی می‌کند.
2.	چگونه استدلال را تشخیص دهیم؟
هدفِ فصل تشخیصِ ادعاست. ادعا گاهی خود را به‌راحتی نشان می‌دهد و گاهی خود را در چند لایه می‌پوشاند. کتاب ما را رها نمی‌کند، انواع جملات و ترکیب‌های درون‌جمله را معرفی می‌کند و به ما می‌فهماند که ادعا را چطور باید فهمید. ادعا مغزِ استدلالست، پس باید استدلال را هم شناخت و آن را از تبیین، توصیف و موارد مشابه باز شناخت.
3.	چگونه استدلال را بازسازی کنیم؟
استدلال را که شناختیم باید مهارت بازسازیِ استدلال را تقویت کنیم. استدلال‌ها دو گونه‌اند، ساده و مرکب. هر کدام از آن‌ها ممکن است مقدمه‌ها یا نتایجی ضمنی داشته باشد. در استدلال‌ها باید به فرض‌ها (ارزشی و توصیفی) و دلایل (مستقل و وابسته) توجه داشت.
4.	چگونه استدلال را ارزیابی کنیم؟
این فصل کلیاتی از ارزیابیِ استدلال به ما می‌دهد. از نقشِ منطق و سازگاریِ درونیِ استدلال‌ها صحبت می‌شود. پس از اهمیت ابهام‌زدایی در فرایند ارزیابی دو گونه استدلال را معرفی می‌کند: قیاسی و غیرقیاسی. قیاسی آن استدلالی است که نتیجه به ضرورتِ منطقی از دلِ مقدمات بیرون می‌آید، غیرقیاسی آنست که نتیجه با درجه‌ای از احتمال از درون مقدمات بیرون می‌آید. این دو گونه دو ارزیابی متفاوت را در پی دارند. اما، اجمالاً، ساده‌ترین روشِ ارزیابی بررسیِ تناسب و کفایت دلیل است، یعنی استدلالِ درست آنست که دلیل(ها) با نتیجه تناسب داشته باشند، و دیگر اینکه دلایل به‌خودی‌خود کفایت داشته باشند.
5.	چگونه استدلال قیاسی را ارزیابی کنیم؟
دو گونه استدلال در این فصل و فصل بعد بررسی می‌شود. راهکارهای این فصل کمی از منطق صوری است. مانند اینکه استدلال‌های درست‌ساخت را تشخیص دهیم. اما عمدۀ شیوه‌هایش مهارت‌های نقادانه‌اندیشی (با کمک از منطق مادی) است.
6.	چگونه استدلال‌های غیرقیاسی را ارزیابی کنیم؟
گمان می‌کنم استدلال‌های استقرائی در اطراف ما فراگیرترین باشد. سه گونه غیرقیاسی قابل تشخیص است: موردی، آماری، ترکیبی. هر کدام روش‌هایی برای به چالش کشیدن دارند. می‌توان در داده‌ها، نمونه‌های معرف، و در نتیجه شک کرد.
7.	به کار بردن همۀ آنچه آموخته‌ایم
کتاب از تمرین و نمونه سرشار است. بااین‌حال، فصل هفتم تمام شش فصل را خلاصه کرده و در گراف آورده، پاسخ برخی تمرین‌ها را هم داده است. دو پیوست مفید هم آخرِ کتاب آمده، یکی شایع‌ترین مغالطه‌های اخلاقی، و دیگری کتاب‌شناسی تفکر نقادانه.