یادداشت مرتضی داوری

        
«از جمله کارکردها و وظایف ادبیات با شکل امروزین خود، یعنی رمان در جهان جدید آن است که فضاهایی خیالی و موقعیت های محتمل فراهم آورد تا تک تک افراد بتوانند خطاهای خطرناک و غیر اخلاقی ممکن و متصور ولی غیرقابل پیش بینی را در همان فضاها و در عالم خیال و لابه لای سطرهای کتاب تجربه کنند و درنتیجه از بروز آنها در جهان واقع حتی الامکان جلوگیری شود»(حق شناس: کتاب زبان و ادبیات فارسی در گذرگاه سنت و مدرنیته).

در اینجا نمونه‌ای از کتاب هایی که دید و نگاهی تازه به ادبیات دارند می آورم. این کتاب که به زبان انگلیسی و توسط دانشگاه کمبریج منتشر شده است، می تواند نمونه خوبی از متن درسی برای مدارس باشد، زیرا در آن، هم متن های خوبی انتخاب شده است و هم جنبه آموزشی آن، چه در قالب پرسش ها و تمرین ها و چه ساختار آموزشی آن، به روشنی در نظر گرفته است.

 نام کتاب این است: Discovering Fiction که شامل سه جلد کتاب، از مقدماتی تا پیشرفته، است. fiction به معنای داستان، قصه، رمان یا ادبیات و آثار داستانی است. 

واژه discover نیز به معنای کشف کردن است عنوان کتاب نشان می دهد در این کتاب، چیزی برای کشف شدن وجود دارد که همین، انگیزه پیگیری مطالب کتاب را به دانش آموز می دهد.

 نکته دوم اینکه حقیقت داستان باید توسط خود دانش آموز  کشف شود و معلم، تنها نقش تسهیل گر دارد و چه بسا متن، لایه های گوناگون معنایی دارد که معلم فقط یکی یا معدودی از آنها را می داند و شاید دانش آموز ابعاد بیشتری از متن را کشف کند.
 این نگاه، دانش آموز را کاشف حقیقت می داند(نه دریافت کننده بسته و گنج دانش که حق تصرف هم در آن ندارد و فقط باید از آن نگهبانی کند و آن را دست نخورده به معلم یا نسل بعد منتقل کند)، و هر کاشفی هم لاجرم مالک و دارنده بخشی از کشفیات خود است.این حس کشف و دارندگی و مشارکت و مساهمت دانش آموز در کشف، او را شیفته درس می سازد. 

در این کتاب  که در چهار فصل و 12 درس نوشته شده است، در هر فصل، موضوعی مطرح می شود و آن گاه سه داستان کوتاه در ارتباط با آن موضوع آورده می شود. برای مثال، موضوع فصل نخست، making choices است، یعنی انتخاب کردن. در این فصل، داستان ها درباره تصمیم هایی است که می گیریم و آن تصمیم ها و یا انتخاب ها در شکست یا موفقیت ما در زندگی تاثیر  می گذارند.

 نکته مهم درباره این کتاب، آن است که پیش از شروع هر داستان، نویسنده کتاب چند پرسش مربوط به مضمون داستان مطرح می کند، اما پرسش ها جنبه شخصی دارد، یعنی هر کس باید دریافت خود را در پاسخ آن پرسش بگوید. 

برای مثال، داستان نخست درباره مردی است که در سنین بالا یعنی زمانی که تقریبا سن بازنشستگی برای یک انسان است، به درس خواندن علاقه مند می شود و در عین تمکن مالی، فقط به دلیل شیفتگی به درس به دانشگاه می رود و مشغول درس خواندن می شود، اما دانشجویان دیگر  به او به چشم مردی عجیب و دیوانه نگاه می کنند که سر پیری و معرکه گیری، هوس درس خواندن کرده و او را مسخره می کنند. به همین دلیل، کم کم مرد احساس ناامیدی و سرخوردگی می کند، اما از اتفاق، آشنایی با دانشجویی جوان و خوش فکر و کتاب خوان و بانشاط و دوستدار پیرمرد، او را به ادامه مسیر درس خواندنش امیدوار و شوق خفته را بار دیگر در او بیدار می کند.

 برخی دیگر از فصل های کتاب عبارتند از: نقش تقدیر و سرنوشت، داستانهای خیالی و عجیب و پر رمز و راز، ارتباطات نزدیک (منظور. ارتباط با دوستان، فامیل، همسایه و...).

در یکی از داستانها، به مسائل نژادی  و اختلاف فرهنگی پرداخته می شود؛ در داستانی دیگر  به موضوع انتخاب شغل و مسیر آینده زندگی و اختلاف والدین با فرزند در این مورد؛ در داستان دیگری که داستانی بسیار تاثربرانگیز نیز هست، پسر نوجوانی در داروخانه ای کار می کند و دور از چشم صاحب آنجا از صندوق آنجا می دزدد تا وقتی که دزدی او آشکار می شود و با وساطت مادرش به پلیس معرفی نمی شود، اما از آنجا اخراج می شود و در ادامه، بیان واکنش و احساسات مادر او که بسیار غمبار است و نویسنده به زیبایی توصیف کرده است. 
آدرس کانال من در ایتا:
@joreeha1