یادداشت محبوبه طاهری

        نمیدانم اصلاً کجای کار هستم... سرشته کارها از دستم در رفته نمی‌دانم دنبال چه هستم... برای ادامه کار هیچ راهی به ذهنم نمی‌رسد... اطلاعات زیادی جمع کردم اما نمی‌دانم از آنها چگونه استفاده کنم و ...
کار تحقیق در علوم اجتماعی مثل اکتشاف و استخراج نفت می‌ماند. هرجایی نمی‌شود چاه زد تا به نفت رسید. پروژه استخراج نفت تا حدود زیادی به مطالعات مقدماتی نیاز دارد تا به موفقیت برسد. مطالعات مقدماتی که پیش از عملیات حفاری صورت می‌گیرد. اصطلاحاً به این مطالعات مقدماتی "اکتشافی" گفته می‌شود. یک محقق اجتماعی باید قبل از هر چیز توانایی طرح‌ریزی و به کارگیری وسیله آشکار‌سازی واقعیت را داشته باشد. منظور از کلمۀ "روش" در عنوان کتاب مجموعۀ ساده فنونی نیست که باید آنها را عیناً به کار برد بلکه منظور بینش کلی ذهنی است که در هر مورد کار تحقیق باید آن را از نو ابداع کرد. وقتی یک محقق یک کار تحقیقی اجتماعی با مشکلات بزرگی مواجه می‌شود و ادامه ی کار تحقیقی‌اش را به خطر می‌اندازد نباید دلایلش را در ضعف فنی جستجو کرد. زیرا بسیاری از فنون تحقیق را می‌توان به آسانی یاد گرفت و حتی در صورت نیاز می‌توان از همکاری اهل فن بهره‌مند شد. وقتی محقق با این مشکلات بزرگ مواجه می‌شود. دلایلش بیشتر از سنخ روش شناختی در معنای بینش کلی ذهنی است. این کتاب کمکی است برای کسانی که قصد دارند یک کار پژوهشی اجتماعی انجام دهند. در این کتاب که طبق نظم منطقی از موضوعاتی همچون تدوین طرح تحقیق، عملیات اکتشافی، ساختن برنامه از راه پرسشگری و یا از معیارهای فنون گردآوری داده‌ها و پردازش و تحلیل داده‌ها، بحث به میان آمده است. با این اوصاف هر پژوهشگری بنا به احتیاج خود قادر خواهد بود یکی از صدها روش و فنون تحقیق در معنای خاص کلمه را انتخاب کرده و بر پایه آن شیوه‌های اجرایی کار را آماده کند .شیوه‌هایی متناسب با طرح تحقیقی‌اش. با اینکه در این کتاب تعداد زیادی راهنمایی‌ها و تمرین‌های عملی نوشته شده اما هیچ کدام از آنها خواننده را به مسیر روش‌شناختی قطعی و لازم‌الاجرا‌ای سوق نمی‌دهد. هدف کتاب بیشتر این بوده که به خواننده کمک کند تا خودش روش کارش را ابداع کند نه این که روش خاصی را به عنوان تنها روش به او تحمیل کند. به همین دلیل راهنمایی‌ها چند بعدی بوده تا هر کس بتواند روش کارش را متناسب با هدفهای تحقیقش بپروراند. در تحقیقات اجتماعی، توالی روش‌ها و فنون، شیوه‌ای نیست که کافی باشد آنها را دقیقا مطابق نظمی تغییرناپذیر به کار گرفت. هر تحقیق روش مخصوص به خود را دارد. برخی مطالب کتاب فنی‌تر و برخی دیگر تحلیلی‌تر هستند بعضی از ایده‌های آن با تفسیر بیشتری مورد بررسی قرار گرفته‌اند. مثال‌هایی که در طول کتاب در چند نوبت آورده شده تا انسجام کلی یک تحقیق به خوبی نشان داده شود. برخی از توصیه های کتاب، مستند هستند، برخی دیگر سفارش‌های ساده یا طیفی از امکانات می‌باشند. هیچ یک از آنها به تنهایی روش کلی را بازتاب نمی‌کنند اما هر کدام از آنها در این روش جای خاصی دارند. کتاب روش تحقیق در علوم اجتماعی تلاش کرده تا به خوانندگان کمک کند که بتوانند تحقیقاتی از لحاظ نظری معتبر و یا بررسی‌های ساده طرح کرده و در هر حال کامل‌تر از توصیف‌های ساده پدیده‌های اجتماعی طرح ریزی و اجرا کنند. تحقیق کاربردی و آموزش نظری، لازم و ملزوم یکدیگرند. هر یک به اتکای دیگری پیش می‌رود. اینجا ترکیب فکر و عمل در کار تحقیق به شیوه‌ای مناسب ارائه شده است. این کتاب نیاز دانشجویان و محققان را به کتاب‌های روش تحقیق موجود منتفی نمی‌کند اما ضمن تکمیل آنها به دانشجویان و محققانِ تازه کار کمک می‌کند تا از دیگر کتاب‌ها بهتر استفاده کنند.