یادداشت محمدرضا دادگستر

        رضاشاه پهلوی در زمره شخصیت‌های موردتوجه ایرانیان در تاریخ معاصر بوده. برخی او را به خاطر توسعه آمرانه، تشکیل ارتش ملی، برقراری امنیت، به چالش کشیدن سنت‌گرایان و تدارک زیرساخت‌های عمرانی می‌ستایند. برخی دیگر نیز رضاشاه را به خاطر برقراری پلیس سیاسی، ضبط املاک مردم، حذف نخبگان اطرافش، سرکوب عشایر و قومیت‌ها و کشف حجاب نقد می‌کنند. برای تحلیل حکومت رضاشاه و عملکردش باید تاریخ بخونیم و کتاب «از رضانام تا رضاخان» یکی از منابع تاریخی است که جلد اول یک مجموعه سه جلدیه.
کتاب حاضر دوره تولد رضاشاه تا کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ رو دربرمی‌گیره. رضاشاه که از دوازده سالگی به قزاق‌خانه، منسجم‌ترین نیروی نظامی آن زمان کشور که توسط روس‌ها پایه‌گذاری شد، پیوستن بود در این دوره در نقش یک افسر نظامی ظاهر میشه که به همراه دیگر قزاق‌ها در مناطق مختلف کشور، از کردستان تا گیلان، حضور پیدا می‌کنه و فضای بی‌ثباتی سیاسی و امنیتی دوره پس از مشروطه رو کنترل می‌کنه. در این دوره ایران درگیر رقابت انگلیس و روسیه بود و سیاست قاجاری به بن‌بست رسیده بود. در نهایت به قدرت رسیدن بلشویک‌ها در روسیه و تأسیس شوروی و شکل‌گیری جمهوری کمونیستی گیلان خطر تصرف ایران توسط چپ قفقازی رو به اوج رساند.
در چنین وضعیتی، دو نقشه از سوی انگلیسی‌ها ساخته و پرداخته شد: شکل‌گیری مجلس و لغو معاهده وثوق‌الدوله از یک طرف و انتقال قدرت به یک گروه نخبه جدید به رهبری یک اقتدارگرای نظامی که در نهایت دومی رخ داد و فصل جدیدی در تاریخ ایران گشوده شد؛ فصلی که سرآغازش شکل‌گیری دولت مدرن و ارتش ملی یکپارچه و برقراری امنیت بود.
نویسنده نگاهی منفی به رضاشاه داشته و مثلاً عیاش‌بودنش رو بولد کرده. اما در خلال روایتش عناصری رو برجسته کرده: چندپاره‌بودن سیاست انگلیس در قبال ایران و رقابت نهادهایی مثل وزارت خارجه، وزارت جنگ، سفارت تهران، نایب‌السلطنه هند و فرماندهی نورپرفورس؛ نقش سیدضیاءالدین طباطبایی در موفقیت‌آمیزبودن انتقال قدرت و کنترل رضاشاه که چندبار در برابر سران قاجار تزلزل نشون داده بود و قصد انصراف از نقشه انتقال قدرت رو داشت؛ اهمیت نیروی خارجی در شکل‌گیری دولت ملی و پیگیری ایده توسعه آمرانه. اما در عین حال متن از عدم تحلیل شرایط بین‌الملل و زمینه‌های اجتماعی به قدرت رسیدن رضاشاه رنج می‌بره. در واقع پاسخی به این پرسش داده نمیشه که ایرانیان چه گزینه بهتری نسبت به اتفاق سوم اسفند داشتند. همچنین خبری از روشنفکران اطراف رضاشاه در کتاب نیست.
#کتاب
#پهلوی
#تاریخ
#رضاشاه
#معرفی_کتاب
#کتاب_خوب