یادداشت نغمه کاوسی

        ▪ عنوان كتاب: لبخند مسیح (سارا عرفانی)
▪ ناشر: انتشارات سوره مهر (كارگاه قصه و رمان)
▪ چاپ اول ،۱۳۸۴ ۲۲۰۰ نسخه، ۱۵۱ صفحه
كنجكاوی آدم ها در باورها و اعتقادات همدیگر از روزگاران قدیم یكی از دلمشغولی هایی بوده كه بشر همواره به آن عشق ورزیده و در راه رسیدن به این مقصود از هیچ گونه تلاشی دریغ نكرده است. با پیشروی بشر در خطوط تكاملی خود، ابزارهای این خواسته درونی آدم ها هم رشد و تكامل داشته به نحوی كه امروزه این نوع كنجكاوی ها دیگر جزء محالات انسانی محسوب نمی شود. گویا بشر در حال حاضر به اغلب خواسته های خود در صورت تمایل دسترسی پیدا می كند. رمان «لبخند مسیح» در چنین مسیری گام برمی دارد. شخصیت اصلی رمان دختری جوان به نام «نگار» است كه در جامعه امروزی ایران اسلامی زندگی می كند. او به كمك ابزاری به نام «ایمیل» به مرزهای ناآشنای جغرافیایی قدم می گذارد.
در این سیر و سلوك كه بیشتر جنبه های عرفانی و معنوی دارد، نگار با شخصیتی دیگر به نام «نیكلاس» آشنا می شود كه ساكن یكی از كشورهای غربی است. آن ها بدون این كه به طور مستقیم همدیگر را ببینند، از طریق ایمیل با هم ارتباط مداوم و تنگاتنگی دارند. نیكلاس پیرو دین مسیحیت است و سارا فردی مسلمان. در ارتباطات نوشتاری بین آن دو جاذبه های دین اسلام از طریق افكار و عقاید نگار به ذهن جست وجوگر نیكلاس سرایت می كند. روز به روز شیفتگی نیكلاس برای آشنایی بیشتر با دستورات و ویژگی های دین اسلام افزوده می شود. سرانجام نیكلاس با استقبال از یك پیشنهاد كاری به ایران سفر می كند و از نزدیك با نگار ملاقات می كند و به او پیشنهاد ازدواج می دهد.
نگار ظاهراً با این پیشنهاد مخالفت می كند؛ چرا كه احساس می كند این پیوند باعث از بین رفتن قداست آن رابطه عرفانی و معنوی می شود و خط داستانی در چنین وضعیتی به پایان می رسد. لبخند مسیح نویسنده ای را به جامعه ادبی ایران معرفی می كند كه دغدغه نوشتن از باورهای دینی این سرزمین را دارد و ظاهراً اولین اثر جدی و داستانی سارا عرفانی محسوب می شود. (متأسفانه ناشر هیچ گونه اطلاعاتی پیرامون زندگی و آثار نویسنده در پشت جلد و یا مقدمه كتاب نیاورده است) بنابراین فرض را بر این می گذاریم كه سارا عرفانی نویسنده جوانی است كه «لبخند مسیح» اولین كتاب منتشره او محسوب می شود. بر این پایه می توان چند نكته را پیرامون كتاب حاضر مطرح كرد.
اولین نكته قابل توجه در مورد رمان «لبخند مسیح» تلاش های نویسنده آن برای خلق یك اثر داستانی برپایه و اساس باورهای اصیل دینی است. آیا این كه نویسنده تا چه اندازه در این راه موفق بوده یا نه، خود سوال دیگری است كه می توان در فرصت های دیگر به آن پرداخت. شكل كنونی داستان نشان می دهد كه سارا عرفانی چارچوب ساختاری داستان را می شناسد و برای اجرای جنبه های ساختاری تلاش های متعددی را به كار گرفته و در مواردی چند هم موفق بوده است. آوردن شخصیت های فرعی و اغلب متناقض در روند شكل گیری قصه از جمله این تلاشهاست. نویسنده برای ایجاد كشمكش در داستان شخصیت هایی را آورده كه به صورت كامل پرداخت شخصیتی نشده اند. خود شخصیت اصلی داستان (نگار) از جمله این شخصیت هاست. نگار شخصیت پایداری در داستان ندارد. او ظاهراً دختر جوانی است كه برخلاف دوستانش به دغدغه های دوران جوانی علاقه ای ندارد و بیشتر با درون خویش درگیر است. ارتباط اینترنتی او با نیكلاس كه یك فرد مسیحی است و نگار هرگز او را ندیده است، او را كاملاً از زندگی روزمره به حاشیه می راند، برای او ازدواج و تشكیل خانواده مفهوم خود را از دست می دهد.
«بهروز» مدیر آموزشگاهی كه «نگار» در آن جا كار می كرده به خواستگاری نگار می آید. اما نگار او را با بی احترامی از خانه بیرون می كند. در دیالوگ هایی كه بعد از آن ماجرا با دوست صمیمی اش لیلا برقرار می كند با نفرت و انزجار از بهروز یاد می كند. به فاصله كوتاهی همان شخصیت نفرت انگیز (از منظر خودش) را به صمیمی ترین دوستش (لیلا) جهت ازدواج معرفی می كند. جالب این كه لیلا از این پیشنهاد استقبال می كند و آن دو (بهروز و لیلا) با هم ازدواج می كنند و به خیر و خوشی تا پایان داستان با هم زندگی می كنند.
نگار با پشت پا زدن به رفتار آدم های پیرامون خود و دوری جستن از سلیقه های رایج در میان اطرافیانش همچنان در انتظار نیكلاس است. گویی نگار در انتظار ظهور نماینده حضرت مسیح از سرزمین های غربی است و این با جان مایه اصلی داستان كه تمایل فردی از دین مسیح به دین حضرت محمد (ص) است در تضاد است. آمدن نماینده دین مسیحیت به سرزمین رویاهای نگار هم درست متضاد با درونمایه مفهومی داستان است. نگار در انتظار كسی است كه با آمدن خود معنویت و عرفان را برای او به ارمغان بیاورد اما نیكلاس درست برعكس این خواسته را نمایان می سازد. اولین خواسته نیكلاس بعد از دیدار نگار تقاضای ازدواج است كه این امر باعث فروپاشی ساخته های ذهنی نگار می شود: «... كسی در پارك دیده نمی شد. من بودم و نیكلاس، نیكلاس بلند شد، من هم بلند شدم. گفت: فردا بچه ها می رن. اما من...
نفس عمیقی كشید. موهایش را از جلوی چشم هایش كنار زد و آرام گفت: نگار! و منتظر جواب من ماند.
گفتم: بله!
داشت به دانه های برف كه در پایین می آمدند نگاه می كرد. گفت: به نظرت یه دختر مسلمان كه سال ها به اعتقاداتش عمل كرده حاضر می شود با كسی كه تازه...
نگاهم كرد. كمی مكث كرد انگار برای كامل كردن حرفش دنبال كلمه می گشت. وقتی چیزی پیدا نكرد دستش را تكان داد و گفت: می فهمی كه؟!
گفتم: خوب بستگی داره. ولی اگه اون دختره واقع گرا نباشه. می فهمه كه تو...
نگاهش كردم.نگاهم كرد، حالا منتظر بودم تا او چیزی بگوید. صاف ایستاد. یقه پالتویش را مرتب كرد و آرام و جدی گفت: اگه آن دختر نگار باشه چی؟
- من؟!
یك قدم عقب گذاشتم.
به طرفم آمد و گفت: نگار! این كه یه شركت ایرانی ما رو دعوت كنه، شانس نیست، من خودم رو به خدا سپردم. او منو به این جا كشاند.
باید چند لحظه فكر می كردم تا جواب قانع كننده ای برایش پیدا كنم.
چشم هایم را بستم و دستم را روی پیشانی ام گذاشتم. او در مورد من اشتباه كرده بود و این درخواست به خاطر همان اشتباه بود...» (ص ۱۴۹ و ۱۵۰)
سارا عرفانی در مقام نویسنده پایه های یك داستان با بن مایه های مذهبی و دینی را به خوبی پایه گذاری كرده است. اما در بهره برداری از آن، موفقیت های چندانی را به دست نیاورده است.
افتخار بزرگ این نویسنده ورود به دنیای پر راز و رمز داستان با مایه های نگاه شرقی و عرفانی است كه با زندگی روزمره انسان امروزی آمیخته است و همواره برای آدم هایی كه با دنیای صنعتی و مادی درهم آمیخته اند و پرتو نگاه های دینی و اشراقی از آن ها دور شده، همواره جذابیت و شیرینی و كشش خاصی دارد. یك قدم در سنگ بنای چنین نگاهی برای سارا عرفانی غنیمت است.