یادداشت محبوبه طاهری

        علوم قرآنی به مجموعه مسائل مرتبط با شناخت قرآن و شئون مختلف آن گفته می شود. علوم قرآنی مقدمه‌ای برای معارف قرآنی و تفسیر است .برای مثال تا اثبات نگردد که قرآن کلام الهی است، بحث از محتوای آن بی مورد است. این کتاب خلاصۀ شش جلد اول کتاب «التمهید فی علوم القرآن» و «صیانة القرآن من التحریف» است که برای استفاده آسان‌تر طلاب و دانشجویان به فارسی بازنویسی شده است. مولف کتاب خود را با آغاز قرآن، یعنی پدیدۀ «وحی»، شروع می‌کند. وحی همان سروش غیبی است که از جانب ملکوت اعلا به جهان ماده فرود آمده است. به دنبال این مبحث تاریخچه‌ای در مورد صیانت از وحی الهی توسط اولین کاتبان وحی، یعنی امام علی (ع)، ابی بن کعب انصاری و زید بن ثابت، آورده شده است. با گذر از فصل اول به مبحث نزول قرآن می‌رسیم. قرآن کریم طی ۲۳ سال و تدریجاً بر قلب پیامبر (ص) نازل شد. البته ناگفته نماند که سه سال اول، دوران فترت و دعوتِ سرّی بوده است . نویسنده در این فصل به رفع مسئله تناقض بین نزول قرآن در شب قدر و نزول تدریجی قرآن و تفاوت بین سبب نزول و شأن نزول می‌پردازد. با بررسی شواهد و نظرات اولین سوره نازل شده بر پیامبر را سوره حمد و آخرین را سوره نصر معرفی می‌کند. سوره‌های مکی و مدنی و شناخت ملاک‌های دسته‌بندی آن‌ها امری ضروری برای فهمِ مقصود آیات است که در این کتاب از آن فروگذار نشده.
فصل سوم به موضوعِ جمع و تالیف قرآن و آشنایی با مصاحف و جمع‌های اولیه می‌پردازد. همچنین این مسئله آمده است که ترتیبِ کلمات در آیات و ترتیب آیه‌ها در سوَر و حتی اسامی قرآن همگی تعبدی و توقیفی، یعنی از جانب خداوند، است. در فصل چهارم با قُرّا و قرائات سبع آشنا می‌شویم. قرائات قرآن از مسائل مهمی است که از همان ادوار نخستین پیوسته عده‌ای به این کار همت داشته‌ و عهده‌دار قرائت و تعلیم قرآن در جامعۀ اسلامی بوده‌اند. فصل پنجم عنوان پراهمیت نسخ را معرفی می‌کند. به عقیدۀ نویسنده نسخ به معنای واقعی در قرآن هرگز رخ نداده، بلکه نسخ به‌معنای ظاهری مدّنظر است .در اینجا به‌تفصیل می‌توان با مسئله نسخ و درکِ چندی از آیات ناسخ و منسوخ آشنا شد. فصل ششم اصل محکم و متشابه را در قرآن بررسی می‌کند. خداوند در آیات سه تا هفت سورۀ آل‌عمران از آیات محکم و متشابه خبر می‌دهد. مرجعیتِ کتاب خدا با آیات محکم است و آیات متشابه با قیاس با محکمات سنجیده می‌شوند. در این بین ممکن است کسانی که به متشابهات استناد کنند، کسانی که در دل‌هایشان کجی است و  در پیِ سوء استفاده از قرآنند. فصل هفتم به اثبات بحث مهم اعجاز قرآن قلم برداشته است. فصل هشتم، آخرین فصل کتاب، راجع به مصونیت قرآن از تحریف می‌باشد. منشاء شبهۀ تحریف قرآن، روایاتی است که در کتب حدیث اهل سنت و شیعه وارد شده است و، به ظاهر، تحلیل تحریف کلام الله را می‌رساند .این روایات غالباً قابل تأویل می‌باشد و در صورت عدم امکان تأویل،کنار گذاشته می‌شوند.
 پروردگارا قلب ما را با قرآن و رهنمودهایت نورانی و مأنوس بفرما.