یادداشت

        نویسندە‌ی این کتاب، استیو فولر، فیلسوف، جامعه‌شناس و استاد شهیر و خبرساز امریکایی رشتە‌‌ی مطالعات علم و یکی از متفکرانی است که مکتب متبوع فکری‌اش مورد نقد و حملە‌ی خود نیز منتقد علم‌گرایانی مثل آلن سوکال قرار گرفته و متقابلاً سوکال و نگاه علمگرایانە‌ی اوست. برخی فولر را متفکری پست‌مدرن می‌دانند و برخی نیز دیدگاه‌های او را برآمده از ساختارگرایی اجتماعی می‌شمارند. او مدافع فرضیە‌ی «طرح هوشمند» است که شاخه‌ای از «خلقت‌گرایی» برگرفته از کتاب مقدس و بدیلی برای نگاه علم‌گرایانه و مکانیکی به جهان به شمار می‌رود. کتاب علم یا Science در سال ۱997، یعنی یک سال پس از «ماجرای سوکال» یا «شوخی فریبدهندە‌ی سوکال»، انتشار یافته است (در شمارە‌ی یکم شهرکتاب در پروندە‌ی مرتبط با نسبیت‌گرایی به این موضوع اشاره شد).
در این کتاب، نویسنده می‌کوشد پرسش‌هایی مطرح کند از قبیل توانایی علم در کمال‌بخشی به زندگی ما، توانایی علم در
توضیح انسانیت و نسبت ایمان با پیشرفت علمی و با اشارات متعددی به تاریخ و فلسفه علم و دین می‌کوشد به این پرسش‌ها پاسخ بدهد. بخش مهمی از این کتاب ناگزیر به رابطە‌ی علم با دین و نیز با خداناباوری مدرن اختصاص یافته است. مطالب این کتاب به نُه فصل و یک کتاب‌نامه تقسیم شده‌اند و از این میان، فصل ششم کتاب با نگاهی نقادانه به این سؤال می‌پردازد که «خداناباوری ــ کهنه یا نو ــ تاکنون برای علم چه کرده است؟» نویسنده نه‌تنها در این فصل، بلکه در تألیفات دیگر خود نیز از این دیدگاه دفاع کرده که دین اثری الهامبخش و پیش‌برنده بر پیشرفت علمی داشته است و تفاوت میان این دو بیش‌تر نهادی است تا ذهنی. فصل بعدی همین کتاب نیز با چنین جمله‌ای آغاز می‌شود: «فواید علمی ملموس نظریە‌ی صنع هوشمند هرچه باشد، این نظریه پیشاپیش توانسته ثابت کند علم ریشه در کاوش الهی دارد، کاوش برای رسیدن به معنایی (از نظر هنجاری) یکدست از خودمان به‌منزلە‌ی کاوندگان و حقیقتی که به دنبالش می‌گردیم».
پیش‌تر مقاله‌هایی از فولر به زبان فارسی ترجمه شده است، از جمله «بن هکت، یک استاد» در ویژه‌نامە‌ی سینمایی سوره، مجلە‌ی سورە‌ی اندیشه، به سال۱۳70و «چه کسی از مطالعات علم می‌ترسد؟» که در۲۳مهر۸7 در روزنامه‌ی ایران منتشر شده و در برخی پایگاه‌های اینترنتی نیز بازنشر شده است (اینجا:
 goo.gl/ddCrLe).
اما نباید فراموش کرد این نخستین کتاب نویسنده است که به زبان فارسی منتشر می‌شود، آن هم در دل مجموعه‌ای از کتاب‌ها به نام «تجربه و هنر زندگی» که از سوی ناشر ایرانی گلچین شده است. اصل کتاب مدت‌ها پیش به‌عنوان چکیده‌ای از نظریات وقت نویسنده پیشاپیش نام‌آور کتاب انتشار یافته است. در حقیقت، این کتاب جزو مهم‌ترین و جریان‌سازترین کتاب‌های فولر (از قبیل کتاب‌های دیگر مثل  Kuhn vs. Popper و  Sciencevs. Religion?) محسوب نمی‌شود، اما دست سرنوشت آن را نماینده‌ی موضوع «علم» در مجموعه‌ای از کتاب‌های فارسی‌زبان بیان کرده است.  
شاید بشود گفت گویاترین و صادقانه‌ترین تصویری که از محتوای این ترجمه در نگاه نخست خودنمایی می‌کند تصویر روی جلد آن است که بهرام داوری طراحی‌اش کرده.


ماهنامه‌ی شهر کتاب، شماره‌ی دوم، سال 1394.