یادداشت علی شهرستانی

        - دلیل مهمی که مرا به مطالعه این کتاب وادار کرد اتفاق عجیبی بود که در گشت و گذار اینترنتی «آمازون» برایم افتاد. زمانی که داشتم پرفروش‌های «فلسفه» را بررسی می‌کردم، در کمال تعجب دیدم هیچ‌کدام از کتاب‌ها ربطی به «فلسفه» ندارند و همه‌شان تماماً مباحث روان‌شناختی هستند! روان‌شناسی امروزه پای خود را به همه‌چیز باز کرده و از هر بازاری تغذیه می‌کند. بازارِ صنایع و مدیریت، بازار سلامت، بازار روابط اجتماعی، بازار روابط عاطفی، بازار اینترنت و ... . هرروز هم بازارهای جدیدی برای صنعتش خلق می‌کند. اما به‌راستی چرا؟!

🔅شکل‌گیری سرمایه‌داری هیجانی درس‌گفتارهای ایوا ایلوز در نقد صنعت روان‌شناسی است. نثر این کتاب کمی ثقیل و سنگین است و پر از مفاهیم جامعه‌شناختی، مدیریتی و فلسفی است و اگر پیش‌زمینه‌ای در «علوم انسانی» ندارید، با این کتاب سردرد خواهید گرفت. اما یقینا برای آنان که علاقه به علوم انسانی دارند و سر و گوششان می‌جنبد به‌شدت جذاب، به‌غایت مفید و عمیقا تکان‌دهنده خواهد بود. 

🔅روان‌شناسی در یک کلام، پشتیبانِ هیجانی نظام سرمایه‌داری است. صنعت روان‌کاوی به‌وجود آمده تا بهره‌وری انسان‌ها را در نظام ماشینی و ارباب‌رعیتیِ دموکراتیک و تکنوکرات امروزی، تضمین کند. روان‌کاوی با خلق مفاهیمی چون «ناهنجار» و «روان‌نژند» و انبوهی از برچسب‌های شخصیتی همچون «تیپ شخصیتی»، روابط جدید و نظام‌های طبقاتی را دموکراتیک کرده و همه‌چیز را گردن «شخصیت» و «تیپ شخصیتی» انسان‌ها می‌اندازد.

🔅صنعت روان‌کاوی، با عینیت‌بخشی، متریک‌کردن، عقلانی‌کردن و کمّی‌ساختن نفس انسانی و تبدیل آن به اُبژه‌ای قابل دستکاری و کنترل، روابط انسان‌ها را به کالایی قابل معامله، دارای تاریخ انقضا، فاسدشدنی و در یک کلام «مصرفی» تبدیل کرده که بر اساس هزینه-فایده، هر رابطه‌ای می‌تواند به‌راحتی تعویض و معامله شود. ضمن اینکه اعتراف امثال فروید به بی‌تاثیربودن این صنعت در کاهش مصائب روانی بشر و تمرکز این صنعت روی طبقات مرفّه و «بهره‌ورتر» و بی‌توجهی این صنعت به قشرهای مستضعف نیز نشان‌دهنده سوگیری سرمایه‌دارانه این صنعت مدرن است.

🔅«بهبود» و «سلامت روان»، اصلی‌ترین کالایی است که در بازار روان‌شناسان فروخته می‌شود. همچنین روان‌کاوی با عقد اخوت با روان‌پزشکی و تبدیل انسان‌ها به یک بازار عظیم، لقمه‌هایی چرب برای شرکت‌های داروسازی فراهم کرده است.