یادداشت فاطمه سلیمانی ازندریانی

        کتاب «گمشدگی» اثر «مصطفی جمشیدی» داستانی است تاریخی آمیخته با تخیل. داستانی مربوط به دوره¬ئ رضاخانی. راوی ماجرا مردی است به نام «علی¬اصغرخان حکمت» مردی که در تصمیمات مهم رضاخان از جمله کشف حجاب و تأسیس دانشگاه نقش مهمی داشته. اما آیا واقعاً شخصی به نان علی¬اصغرخان حکمت در دربار رضاشاه حضور داشته است؟ اینجا همان جایی است که مرز بین تخیل و تاریخ مخدوش می¬شود. اما آیا اصلاً وجود شخصی به نام «علی¬اصغر خان حکمت» اهمیت دارد یا خیر؟ به نظر من خیر، اهمیتی ندارد. هویت واقعی این شخص در این داستان خاص فاقد اهمیت است. یعنی اگر در تاریخ جستجو کنیم و شخصی با این نام و با این سمت پیدا نکنیم نمی¬توانیم به نویسنده خرده بگیریم. چون نویسنده این شخصیت را خلق کرده تا به واسطه¬ئ او بخشی از تاریخ را برای مخاطب روایت کند. حتی اگر شخصی به این نام و با این سمت در تاریخ وجود داشته باشد قطعاً نویسنده به خلوت او راه نداشته و از جزئیات زندگی او بی¬اطلاع است. این شخصیت، هم راوی داستان است و هم در ظاهر شخصیت اصلی داستان. اما در اصل رضاخان شخصیت اصلی داستان است. در این داستان او هرچه کرده به توصیه¬ئ علی¬اصغرخان بوده اما رضاخان و عملکرد او بهانه¬ئ این روایت هستند.«من علی¬اصغر حکمت کفیل معارف و صدتا دلمشغولی دیگر و این رضاشاه که هردم وابسته فکر من شده. به¬خصوص بعد از این قضیه¬ تأسیس دانشگاه(اونیورسیته)!»  
داستان با پریشان¬گویی¬های راوی شروع می¬شود و این پریشان¬گویی تا انتهای داستان ادامه پیدا می¬کند. نویسنده برای روایت این داستان از تلفیق زاویه¬ئ دید من راوی با زاویه¬ئ دید سیالِ ذهن استفاده کرده است. راوی شخصی به نام شاسین (مخفف شاه¬حسین) را مقابل خود نشانده و به طور پراکنده از سرنوشت خودش و از رضاشاه سخن می¬گوید. ابتدا به نظر می¬رسد که حضور شاسین واقعی است. اما در ادامه راوی چندبار عنوان می¬کند که این شخص خیالی است و ساخته¬ئ ذهن خودش. «حالا نمی¬دانم با کی دارم حرف می¬زنم. شاید با سایه یا وهم خودم و همان¬طور که به عقب و جلو می¬روم این تاریخ را  هم با خودم مثل بانکه¬ای شراب تلخ یا آب حیات می¬کشم به دنبال خودم و نمی¬دانم هدفم چیست؟» اما با توجه به ذهن پریشانگوی راوی نیازی نبود که این موضوع بیان شود. شاید بهتر بود وجود یا عدم وجود شاسین به عهده¬ئ مخاطب گذاشته شود.