یادداشت محبوبه طاهری

        اکثر ما یا لااقل تمام دانشجویان، یا مقاله‌خوان هستیم یا مقاله نویس و یا هر دو. معمولاً از اساتید یا داورها یا هر فرد ناظر بر مقاله این جملات را شنیده‌ایم: این چه عنوانی است؟ معلوم نیست چه می‌گوید. سر و ته ندارد. زیادی حاشیه رفته. قلم خوبی ندارد. تناقض‌گویی کرده. نویسنده حرف تازه‌ای ندارد و... . هر کدام از این ایرادها نشانه‌ای از نقص یکی از اصل‌های مقاله نویسی می‌باشد. این نواقص قابل رفع هستند. هدف این کتاب هم همین است. مقاله سابقه طولانی در فرهنگ ما دارد. معادل قدیمی آن «رساله» است. مقاله‌ها به دو دسته تقسیم می‌شوند: مقاله‌های علمی-تحقیقی و مقاله‌های عمومی. مقاله‌های عمومی خواندنی‌هایی هستند که به قول مولف، گاهی به اثر هنری پهلو می‌زنند. نویسندگان آن بر خلاف نویسندگان مقاله‌های علمی-تحقیقی فراوان نیستند. هر کدام از این مقاله‌ها بیانی خاص دارند و از همان سطر‌های اول، نویسندگان از هم متمایز می‌شوند. برخی از ویژگی‌های مقاله‌های علمی-تحقیقی همان ویژگی‌های مقاله‌های عمومی هستند؛ با این تفاوت که بر عناصر هنری نویسندگی مانند سبک متمایز، لحن و حسن شروع و ختام تأکید نمی‌شود.
اساسی ترین اصل در نوشتن یک مقاله، اصل ترغیب است که مراعات آن خواننده را وا می‌دارد مقاله را به محض شروع تا آخر با رغبت بخواند. چه بسیار مقالاتی که دارای نکته مهمی بوده‌اند اما به دلیل ضعف تالیف و ملال‌آور بودن شیوه ارائه آن، ناخوانده باقی مانده‌اند. نویسنده بارها به نکته‌ای اشاره می‌کند که رعایت آنها مقاله را خواندنی و رغبت انگیز خواهد کرد. در این کتاب خواننده با نام ها و اصطلاحات متداول مقاله نویسی آشنا می‌شود و ارجاع‌ها و مباحث مهم برایش آسان می‌گردند. نویسنده کاملاً مرحله‌های مقاله را از انتخاب موضوع تا طرح نهایی شرح می‌دهد. خواننده با راه‌هایی که باید برای نوشتن مقاله طی کند آشنا، سپس درباره هر بخش از مقاله و ریزه کاری‌هایی که برای نوشتن آن باید مد نظر قرار گیرد رو به رو می‌شود.
هر مقاله دارای چند بخش اصلی است: مقدمه، متن یا بدنه، نتیجه، عنوان، کتاب شناسی. در مقدمه باید این مسائل روشن شود: معرفی موضوع مقاله، به دست دادن زمینه و سابقه موضوع، جمله کلیدی و شرح کلی مقاله. مقدمه دو بخش اصلی دارد. یک بخش از مطالب کلی درباره موضوع شروع شده و به مطالب جزئی خط می شود. بخش دیگر، جمله کلیدی. معمولاً آخرین جمله مقدمه را به آن اختصاص می‌دهند. جمله کلیدی مهمترین جمله مقاله است. این جمله نشان می‌دهد که نویسنده به دنبال اثبات یا شرح چه موضوعی است. تمام مطالب مقاله باید در ارتباط با جمله کلیدی باشد. توجه به این مسئله نویسنده را از حاشیه رفتن و طرح مباحث زائد در امان می‌دارد.
پاراگراف‌های بدنه، اصلی‌ترین بخش مقاله هستند. در راهنماهای مقاله نویسی مقاله‌های پنج پاراگرافی اهمیت آموزشی ویژه‌ای دارند. اینگونه مقالات نه خیلی کوتاه‌اند نه خیلی بلند. هر پاراگراف باید شامل موضوعی در تایید جمله کلیدی باشد. پاراگرافِ نتیجه نیز می‌بایست شامل جمع‌بندی نکات اصلی و بیان دوباره‌ی جمله کلیدی و آخرین اظهارنظر همراه پیامدها، پیش‌بینی‌ها و پیشنهادها شود.نویسنده برای نکته به نکتۀ نوشته شده در کتاب مثال می‌آورد و خواننده را راهنمایی می‌کند. به هر حال نوشتن یک مقاله خوب صرفاً جهت گرفتن نمره نیست بلکه می‌تواند رزومه‌ای در کارنامه علمی ما قرار گیرد و حتی در موقعیت‌هایی ما را بالا بکشد.
در دهه‌های اخیر با پیدا شدن نشریه‌ها و روزنامه‌های فراوان، تاسیس گروه‌های مختلف علوم در دانشگاه‌ها و طرح مباحث دینی سیاسی، اجتماعی و ...، مقاله نویسی رواج چشمگیری پیدا کرده است اما اینکه کیفیت مقاله نویسی هم پابه‌پای کمیت آن بالا رفته باشد محل بحث است.