یادداشت SHIVA

        "موبی دیک"، تنها روایتِ یک شکار نیست؛ ضجه‌ای‌ست باشکوه در دلِ طوفانِ هستی، شعری بلند از تقابلِ انسان با بی‌پایانی جهان.
هرمان ملویل، با قلمی حجیم، صبور و گاه دیوانه‌وار، نه نهنگی را در آب‌های سرد تعقیب می‌کند، که در جانِ بشر غوطه‌ می‌خورد؛ بشری که در پی معنا، در پی سلطه، در پی انتقام، خود را به پرتگاه جنون می‌سپارد. ناخدا آهب، نه مردی ساده، که پیکره‌ای اسطوره‌ای‌ست از خشم، از غرور، از زخمی که نمی‌خواهد التیام یابد، تنها می‌خواهد پاسخ بگیردحتی اگر بهایش، نابودی مطلق باشد.
موبی دیک را نمی‌توان با یک روایت خطی خواند؛ این کتاب، چون اقیانوس، گاه آرام و آبی‌ست، و گاه سهمگین و مواج. ملویل از زیست‌شناسی می‌گوید، از فلسفه، از مذهب، از شکل استخوان‌بندی نهنگ، از شباهت ناخوشایندِ دریا به روح انسان. او واژه‌ها را نه برای روایت، که برای کندوکاو می‌تراشد.
اینجا «نهنگ سفید» دیگر فقط یک جانور نیست؛ مفهومی‌ست متورم از ناشناخته‌ها، از بی‌عدالتیِ طبیعت، از سکوتِ خدا. و آهب، آن انسانِ ایستاده در برابرِ راز، سلاح به‌دست، مغرور، بی‌پناه، در جدالی بی‌فرجام با چیزی که شاید حتی واقعی نیست.
ملویل، با جسارتی نادر، خواننده را نه سرگرم، که به چالش می‌کشد. او از ما می‌خواهد صبوری پیشه کنیم، غرق شویم، سرد شویم، تا شاید در میانه‌ی سطرهای پرغبارش، ردّی از حقیقت را بیابیم. موبی دیک تجربه‌ای‌ست آستانه‌ای؛ سفری که با یک بندر آغاز می‌شود و در اعماق وجود انسان به پایان می‌رسد.
موبی دیک، سرودی‌ست برای آن لحظه‌ی بی‌خدا، که انسان با مشت بسته، در دل هستی فریاد می‌کشد.
سپاس، هرمان ملویل، برای این اقیانوسِ سیاه و ژرف. برای روایتی که نه راه نجات می‌دهد، نه تسلی، اما با عظمت خاموشش، ما را وامی‌دارد تا بپرسیم: آیا حقیقت، همیشه ارزش غرق شدن دارد؟