یادداشت مهدی منزوی

        "دو دستی"  اثر "منصور ضابطیان"
نوشته ها و عکس های سفر یکماهه به ژاپن (پاییز ۱۴۰۲)
در مورد وجه تسمیه کتاب نویسنده در مقدمه آورده: " اگر بخواهم چشم هایم را ببندم و ژاپن را با یک کلمه به یاد بیاورم، نخستین کلمه 'احترام' است. رفتار ژاپنی ها در هر شرایطی، حتی زمانی که با یک مجرم برخورد می کنند، احترام آمیز است*... آن ها در دادن و گرفتن هرچیزی از دو دستشان استفاده می کنند. استفاده از یک دست توهین آمیز تلقی می شود، درست مثل اینکه ما در ایران چیزی را جلوی کسی پرت کنیم." 
 البته من لازم میدونم خودم اضافه کنم که ظاهرا آقای ضابطیان هنوز به کشور چین مشرف نشده اند، ولی اگر روزی به موزه جنایات جنگی ژاپنی ها در شهر نانجینگ تشریف ببرند، کمی در این مورد تجدید نظر خواهند کرد!
طبق معمول سفرنامه های آقای ضابطیان، این بار هم از سفرنامه های معمول که کجا دیدنیه و بلیتش چنده و چجوری باید رفت، خبری نیست بلکه موضوع صحبت درباره مردم، آداب و رسوم و خصوصیات ژاپنی هست. 
راستش یاد فیلم "فرش باد" ساخته "کمال تبریزی" هم افتادم اونجاییکه رضا کیانیان بچشو بغل کرد و بهش سواری میداد ولی مهمان ژاپنیش حتی بلد نبود دختر خودشو بغل کنه. نویسنده چند شبی رو مهمان یک زوج ایرانی ژاپنیه و وقتی رایان پسر کوچیکشون رو بغل میکنه، بچه آنچنان بهش میچسبه که انگار سالهاست اونو میشناخته! چون تو فرهنگ ژاپن اساسا لمس کردن جایی نداره (البته کره و چین هم همینطوره). 
نکاتی که درباره هتل های ژاپنی میدن جالبه، کابین هتل فرودگاه توکیو و کپسول هتل که مثل قبر میمونه. حمام عمومی ژاپنی که مثل مدل کره ای و یک فرهنگ قدیمی، همه باید داخل آب برهنه باشن! تا لباس ها عاملی برای فخرفروشی به یکدیگر نباشه. نویسنده هم داخل حمام رفتند ولی شما ندید بگیرید، البته بخش زنانه و مردانه مجزا هست. 
یه چیز جالب درباره چراغ راهنمایی رانندگی ژاپن: به چراغ سبز میگن چراغ آبی!
ایشان به دیزنی لند توکیو هم رفتن که اعتقاد دارن خیلی شبیه تر به دیزنی لند اصلی هست تا دیزنی پاریس. این دومین دیزنی لند دنیا هست که در سال ۱۹۸۳ یا ۱۳۶۱ ساخته شده، البته ماجرای غم انگیز اینجاست که قرار بوده دومین دیزنی در دهه هفتاد میلادی در کیش یا آبادان ساخته بشه ولی به دلایل نامعلومی پروژه کنسل میشه!
یک برج فلزی خیلی شبیه برج ایفل در توکیو وجود داره که ۹ متر از مدل پاریسی بلندتر هم هست. آهن آلات این برج از ذوب کردن لاشه تانک های آمریکایی بدست آمده و در سال ۱۹۵۷ ساخته میشه که نماد شروعی دوباره هست و با برگزاری المپیك ۱۹۶۰ توکیو تکمیل میشه.
بخش اول
در توکیو مرکزی هست مخصوص "اوتاکو" ها یعنی دیوانگان انیمه! تولید انیمه بخشی از سیاست فرهنگی ژاپن هست با عنوان cool Japan یا ژاپن باحال، که ظاهرا بسیار هم موفق بوده. تعداد گردشگران خارجی در ژاپن از حدود پنج میلیون نفر در سال ۲۰۰۰ به حدود سی و یک میلیون نفر در سال ۲۰۱۸ رسیده! اوتاکو توریسم خودش یک شاخه ای از بیزینس شده! بعد از اینکه هزاران نفر ژاپنی بواسطه انیمه ژاپنی "آن شرلی"  به جزیره پرنس ادوارد کانادا سفر میکردند تا عقد ازدواجشان را در همان کلیسای "آن شرلی" بخوانند، ژاپنی ها از فرصت استفاده کرده و تلاش میکنند تا بقیه مردم دنیا رو به لوکیشن انیمه های خودشون بکشونند حتی ان جی اوهایی در ژاپن هستند که از مردم شهرهای کوچک پول جمع میکنند تا درباره آنجا انیمه ای بسازند و باعث رونق اونجا بشن!
در فرهنگ ژاپنی اصطلاحی هست بنام "کایزن" یعنی روی هدف های کوچک تمرکز کنی و سعی نکنی کارهای خیلی بزرگی که از توانت خارج است، انجام بدهی.
ژاپنی ها پرداخت انعام را کاری توهین آمیز تلقی میکنند و آن را به منزله این میدانند که مشتری خواسته به آن ها بفهماند به طور معمول کارشان را درست انجام نمیدهند.
ژاپنی ها اعتقاد دارند میزبان باید هنگام بدرقه میهمان تا وقتی که او از نظر پنهان نشده، منتظر بماند بعد میتونه بره داخل.
بالا رفتن جمعیت کهن سالان هم که واضحه، حتی دیدن میزان فروش پوشک سالمندان از فروش پوشک کودکان بیشتر شده! حتی نقل شده که تا سال ۲۰۵۰ ژاپن مجبور به وارد کردن حدود ۱۷ میلیون نفر نیروی کار جوان خواهد شد.
تعظیم کردن در فرهنگ ژاپنی "اوجیگی" نامیده میشه و زاویه تنظیم و محل قرار گرفتن دستها هم معانی متفاوتی داره!
توکیو بیش از سه برابر پاریس رستوران و مرکز فروش غذا داره! قبل از شروع غذا باید تشکر کنی از کائنات مثلا با گفتن کلمه " ایتاداکیماس" احتمالا با معنی "با تواضع دریافت میکنم" همون بسم الله خودمون! اگر سوپ رو با هورت کشیدن بخورید آشپزها خیلی خوشحال میشن چون یعنی داری ازشون تشکر میکنی! ژاپنی ها یک عقیده قدیمی دارن که : غذایی که مردم رو سالم نگه میداره، غذاییه که خوب هضم بشه نه اینکه خوشمزه باشه! "هاراهاچی بُن می" یعنی زمانی که به احساس سیری ۸۰ درصد رسیدی از خوردن دست بکش!
 در ژاپن هیچ فرد بالای بیست و دو سال نمیتواند تابعیت دوگانه داشته باشد.
"کامی کازه" خدای باد هست که خیلی مقدسه چون مغول ها دوبار به ژاپن حمله میکنند ولی گرفتار طوفان میشن و عقب نشینی میکنن! به خلبانهای ژاپنی که عملیات انتحاری انجام میدادند هم کامی کازه گفته میشد.
بخش دوم
برنج برای ژاپنی ها تقدسی ویژه داره و کسی اجازه واردات اون رو نداره!
مسابقات "سومو" هم جالب بوده، روی زمین مسابقه نمک میپاشن تا انرژی های منفی رو دور کنه! ورزشکاران نباید کمتر از ۱۷۳ سانت و ۱۳۰ کیلو باشند. هر کدام که از زمین مسابقه بیرون بره بازنده هست. قدیما قهرمانان فقط ژاپنی بودن ولی الان مغولی و روسی و گرجی و بلغاری هم اضافه شدن. این ورزشکارا عمر طولانی ندارن چون همش دارن میخورن و معمولا از دیابت و بیماری قلبی میمیرن. 
*در شهر کوبه اتفاقی مراسم عروسی رو از نزدیک میبینه، کیمونوی عروس سفید و چند لایه پوشیده با کلاهی برسر که به اون "واتابوشی (حجاب)" میگن. جالبه هیچ دوربین فیلمبرداری و عکاسی ای در کار نیست و مهمان ها هم هیچ علاقه ای به ثبت این مراسم با گوشی ندارند. مراسم رو ظهر میگیرند. معمولا یک موسسه مراسم عروسی را انجام میدهد که دست کم پانزده هزار دلار آب میخوره. پول هدیه باید رقم سمت چپش فرد باشه تا براحتی بین دو نفر قابل تقسیم نباشه و بد یمنی نیاره. خانم ها لباس دو تکه نمیپوشند یا کیمونو یا لباس یکسره و از چرم حیوانات هم نباشه.
گل داوودی در ژاپن حکم گل گلایل در ایران رو داره مخصوص مراسم ختمه! سوزاندن مرده ها حدود نیم ساعت طول میکشه و اون داستانهایی که درباره شیرین کاری ایرانی ها گفته میشه واقعیت نداره چون اولا ژاپنی ها انعام نمیدن ثانیا کارکنان این موسسات باید ژاپنی باشن ثالثا صاحبان متوفی اونجا حضور ندارن رابعا اصلا اعتقادی به اینکه اگر صدای ترکیدن بیاد خوبه ندارن!
کوزه پر از خاکستر و استخوان چهل و نه روز در خانه متوفی می ماند و در کنارش عود روشن هست و بعدش در قبرستان به خاک سپرده میشود. در مراسم ختم خانمها اجازه استفاده از جواهرات ندارند مگر اینکه از مروارید باشه.
در ژاپن نهایتا ظرف سه دقیقه میتوانید یک دستشویی پیدا کنید که هيچکدام کثیف یا خراب هم نیستند! در اغلب خیابان ها و مراکز عمومی چیزی به اسم سطل آشغال وجود ندارد. شما باید زباله تان را همراه خودتان بیاورید و در خانه تفکیک کنید و طبق قوانین خاصی آن را در جایی مخصوص قرار دهید تا شهرداری برای بردنش اقدام کند.هرنوع زباله ای باید در کیسه مخصوص به خودش باشد و در روز خاص خودش. برای زباله های بزرگ یا مضر برای محیط زیست پول اضافه باید پرداخت کنید مثلا مبل یا لوازم الکترونیکی. البته ژاپنی ها در استفاده از کاغذ هیچ محدودیتی ندارند و به وفور استفاده میکنند حتی استفاده از پول کاغذی خیلی بیشتر از کارت بانکی رواج دارد.
بخش سوم
ژاپنی ها عموما آدم های تنهایی هستند. بیشترین سفارش اونها از آمازون لوازم جنسی هست! اگر مردی برای رابطه جنسی با زن دیگری پول پرداخت کنه از نظر زنان ژاپنی خیانت محسوب نمیشه بلکه خیانت زمانی هست که رابطه عاطفی با زن دیگری ایجاد بشه!
ضابطیان دنبال "آدامس خرسی" هم میره! تولید کننده اش شرکت ماروکوا هست که در واقع یک شیرینی پزی در اواخر دهه چهل میلادی بوده که بعدا تبدیل به کارخانه میشه. از اواسط دهه شصت آدامس بادکنکی به نام فیوزن تولید میکنه که عکس خرس داره. ولی در ژاپن بجای اون چاپ عکس انیمه یک استیکر پشت چسب دار داره چون میگن برای پوست مضره! بیشترین مصرف آدامس خرسی در جهان مربوط به ایران، پاکستان، عراق و کویت هست. 
در پرواز هواپیمایی قطر به ژاپن همه اطلاعات پرواز حتما به زبان ژاپنی هم باید گفته بشه طبق اجبار دولت ژاپن با ایرلاین ها! کاری که ما هیچ وقت نتونستیم انجام بدیم حتی اگر همه مسافرها ایرانی باشن چون زورش رو نداریم!
"اوری" به معنی "تا" هست و "گامی" تغییریافته کلمه "کامی" به معنای "کاغذ" البته تلفظ کامی به معنای خدا هم هست.نویسنده در پایان سفر به این نتیجه میرسه که زندگی ژاپنی ها تقریبا یک نوع اوریگامی است. مجموعه ای است از خط های تعریف شده که روی هم می نشیند و مفهومی را معنا میبخشد.

۲۳۶ صفحه
#دو_دستی #منصور_ضابطیان #نشر_مون