یادداشت ابوالفضل شربتی

        اگر با حلقه‌های کندوکاو کلاس‌های فلسفه برای کودکان آشنا باشید می‌دانید محتوایی که کلاس با آن اداره می‌شود صورت‌های مختلفی دارد، گاهی محتوای کتاب‌های درسی را می‌توان به کار برد (البته محتوایی که در آن سوگیری، پیش‌فرض و نتیجۀ از پیش تعیین شده نداشته باشد)، یا از داستان می‌توان استفاده کرد. مورد اخیر را برای عموم سنین می‌توان به کار برد، اما معمولاً برای کودکان سنین پایین و حتی کودکان شش ساله‌ای که سواد خواندن و نوشتن ندارند استفاده می‌شود. می‌توان برای آن‌ها داستانی کوتاه را خواند و آن را دست‌مایه‌ای قرار داد تا حلقۀ کندوکاو پیش رود. اما می‌توان به جای داستان از «انیمیشن» هم استفاده کرد. انیمیشن (و البته داستان‌ها) در حکم محرک‌هایی هستند که می‌توان تفکر در حلقۀ کندوکاو را آغاز کند. کتاب حاضر راهنمایی برای استفاده از چند انیمیشن است. چرا؟ چون هر محتوایی که در کلاس‌های فلسفه برای کودکان استفاده می‌شود (چه محتواهای درسی و چه داستان) باید راهنما داشته باشند تا بر اساس آن مربی بداند چگونه حلقه را مدیریت کند (البته مدیریت به معنای مذموم کنترل‌گری نیست، باید آن را تسهیل‌گری دانست). این کتاب‌های راهنما اساسِ کار مربیان است و در تلاش است که اندیشه‌ها و ایده‌های اصلیِ پسِ انیمیشن‌ها را برای مربیان واکاوی کند، و اگر موضع‌گیری‌ای حولِ آن‌ها مطرح می‌شود برای مربیان عیان سازد. این کتاب (و دیگر کتاب‌های راهنمای مربیان فبک) با طرح بحث‌ها و تمرین‌های طراحی‌شده به مربیان نقشۀ راهی برای ادارۀ حلقۀ کندوکاو می‌دهند.
با این حال این انیمیشن‌ها ممکن است ناکارآمدی‌هایی نیز داشته باشد. مانند اینکه تصاویری که به کودک ارائه می‌کند ممکن است راه خلاقیتِ تصویری و ذهنیِ او را ببندد، اما بااین‌حال این انیمیشن‌ها (همانند داستان‌ها) باید محتوایی حداقلی داشته باشند، یعنی اقلاً باید موضوعی چالش‌برانگیز داشته باشد، موضوعی ‌به‌روز را برای کودک عرضه کند، دغدغۀ آن‌ها را بیان کند، مسائلی فلسفی و اجتماعی و تفکربرانگیز برای آن‌ها داشته باشد و از همه مهمتر خاصیت «تلقینی» نداشته باشد.
انیمیشن‌های این مجموعه به قرار زیر است:
باب اسفنجی (تنهامانده و بی‌کس)، زنان کوچک (اشتباه سارا)، باب اسفنجی (بازگشت اسکولیوم فرسوسه)، برای پرندگان، باب اسفنجی (گری به حمام می‌رود)، تعادل، آقای خط (جنگ بر سر گُل)، شبکه‌های مجازی، عصر یخ‌بندان (هویت)، پل.
برای نمونه مورد اول را بررسی می‌کنم تا روند کتاب به دست آید. ابتدا خلاصه‌ای از انیمیشن به دست می‌دهد، سپس در قالَب راهنمای انیمیشن ایده‌های اصلی‌ای را که این انیمیشن می‌تواند بدهد بحث و بررسی می‌کند. این قسمت از باب اسفنجی مالکیتِ دوست، وفاداری یا خیانت، دلیلِ دوستی، انتظارات متقابلِ دوستان، از دست دادن دوست و احساس تنهایی، دوستی‌های ناپایدار، پر کردن جای خالیِ دوست، و قضاوت عجولانه را بیان می‌کند. در این بین تمرینی هم گنجانده شده تا بتوان موقعیت‌های وفاداری را از هم تشخیص داد و در نتیجه بتوان ایدۀ وفاداری را جا انداخت. هر ایده را در قالب یک توضیح مختصر بیان کرده‌اند و به نقاطی از فیلم که آن ایده را بیان می‌کنند اشاره شده است. متنِ کتاب خوب و روان است و حتی معلمانی که سودای متفاوت بودن و جذاب کردنِ کلاسِ درس را برای دانش‌آموزان دارند از این کتاب بهره‌های مفیدی می‌توانند ببرند.