بریده‌های کتاب حرف هایی با دخترم درباره ی اقتصاد تاریخ مختصر سرمایه داری

چرا از واژگان تخصصی استفاده کنیم وقتی می شود از آن پرهیز کرد ؟!

هرچه نظریه‌ها و نظریات اقتصاددان‌ها را بیشتر فهمیدم، بیشتر دریافتم که این به اصطلاح متخصصان در دانشگاه‌های بزرگ ما، بر صفحه‌های تلویزیون، در بانک‌ها و وزارت اقتصاد از چیزی سر در نمی‌آورند.

آنچه مرا تقریبا بیش از هر چیز دیگری عصبانی و وحشت‌زده می‌کند این فکر است که بازیچه‌ی نیرو‌ها و افرادی باشم که از آن‌ها غافلم. فکر می‌کنم بیشتر مردم همین حس را دارند.

مخلوقات ما یعنی ماشین‌هایی که در هر کارخانه و زمین و دفتری نصب شده‌اند به ما در تولید مقدار زیادی محصول کمک کرده‌اند و به شدت زندگی ما را تغییر داده‌اند اما آنها فقر، گرسنگی، نابرابری، کارهای مشقت بار یا تشویش ما در مورد نیازهای ضروری آینده را ریشه کن نکرده‌اند. آیا ممکن است چنین کاری بکنند؟ از برخی جهات چیزی برخلاف این در حال وقوع است. ماشین‌ها کار می‌کنند و محصولات حیرت انگیزی را به مقدار خیلی زیاد تولید می‌کنند اما به جای اینکه این زندگی ما را آسان‌تر کند ما بیش از هر زمان دیگری زیر فشاریم. البته که دیگر بچه‌ها را به ماشین‌های نساجی کارخانه‌ها زنجیر نمی‌کنیم اما مثل هر کارفرمایی که مجبور است به خاطر رقابت آخرین ابداعات را به کار بگیرد، بیشتر ما نیز حس می‌کنیم به فناوری خود زنجیر شده‌ایم و بابت وفق یافتن با الزامات آن در عذابی روزافزون به سر می‌بریم بیشتر ما حالا مشاغل دون پایه‌تری نسبت به قبل داریم و بیش از هر زمانی احساس ناامنی می‌کنیم - و اضطراب بیشتری در این باره داریم که آیا بچه‌هامان شغلی خواهند یافت که به آنها اجازه دهد به سختی در یک کار بی روح جان بکند تا سقفی بالای سرشان داشته باشند. از جهات مهمی ما شبیه موش‌هایی هستیم که درون چرخ‌های گردان‌اند. هر قدر هم که تند بدویم واقعاً به جایی نمی‌رسیم. پر بیراه نیست که نتیجه بگیریم ماشین‌ها به نفع ما به برده تبدیل نشده‌اند؛ گاهی حتی به نظر می‌رسد که ما سخت کار می‌کنیم تا آنها را حفظ کنیم.

بروکراسی‌ها و ارتش‌ها با مازاد کشاورزی ممکن شدند، که به نوبه خود نیاز به بروکراسی و ارتش‌ها را خلق کرد.

حالا می‌بینی که چطور بدهی، و نه زغال‌سنگ، سوخت واقعی موتور انقلاب صنعتی شد و کوهی از ثروت برای معدودی و بدبختی وصف ناپذیری را برای باقی به وجود آورد؟

بسیاری از اهدا کنندگان از نفس اهدا کردن خون لذت می برند، اما وقتی به آنها مبلغ پولی برای این کار پیشنهاد شود، این گردش از مشارکت به معامله لذت آن را خراب می کند، حال آن که مبلغ پیشنهاد شده برای جبران آن کافی نیست، بگذریم از وقت گذاشته شده و دردی که فرو کردن سوزن توی دست آدم ایجاد می کند. اسکار وایلد زمانی نوشته بود که آدم بدبین کسی است که قیمت همه چیز را می داند، اما ارزش هیچ چیز را نمی داند. جوامع ما معمولا همه مان را بدبین می کنند. و هیچ کس بدبین تر از اقتصاد دانی نیست که ارزش مبادله را یگانه ارزش موجود می بیند و ارزش تجربی را مانند چیز غیرضروری در جامعه بی اهمیت می شمرد، جامعه ای که در آن همه چیز بر اساس معیارهای بازار سنجیده می شود.

... ممکن نیست درباره‌ی اقتصاد حرف بزنیم بدون این‌که از سیاست بگوییم ...

هر سلطه‌ای نیاز به ایدئولوژیِ مسلط برای مشروع کردن آن دارد، روایتی که به ارزش‌های اخلاقی بنیادین متوسل می‌شود تا خود را توجیه کند. درحالی که دیگرانی را که آن را مورد تهدید قرار می‌دهند به مجازات تهدید می‌کند. مذهبِ سازمان یافته قرن‌هاست که چنین روایت‌هایی را فراهم کرده و پیچیده‌ترین خرافات را، برای تضمین قدرت حکام، مشروع ساختن قدرت خودکامه‌شان - و خشونت و غارتی که ممکن می‌سازد - در قالبِ نظم طبیعی امور که از آسمان تفویض شده، می‌پرورد.

در سال ۱۹۸۹ دوست من واسیلی، که تازه دکتری اقتصادش را گرفته بود، در تلاش و تقلا بود تا شغلی پیدا کند و هیچ کاری گیر نمی‌آورد. هر ماه که می‌گذشت واسیلی بیشتر به در بسته می‌خورد و روز به روز برای شغل‌های پست‌تری درخواست می‌داد و باز هیچ خبری از کار نبود. در نهایت کاملا سرخورده برای من، که همان اواخر از انگلستان به استرالیا رفته بودم نوشت: «بدترین چیزی که می‌تواند برای انسان پیش بیاید این است که به قدری مستأصل شود که بخواهد روحش را به شیطان بفروشد و ببیند شیطان هم آن را نمی‌خرد.» این درست همان حسی است که بیکاران دارند، وقتی تحت فشار نیاز شدید قرار می‌گیرند. وقتی در می‌یابند که هیچکس نمی‌خواهد استخدامشان کند خود را راضی می‌کنند که در ازای چندرغاز کار کنند. امیدوارم و اطمینان دارم که هیچ وقت خودت را در این شرایط نبینی، اما باید بدانی که میلیون‌ها نفر در این وضعیت به سر می‌برند. همین طور امیدوارم تحت تأثیر آنهایی قرار نگیری که سرسختانه روی دادن این اتفاق را انکار می‌کنند و برای توضیح این که چرا انکار می‌کنند بگذار داستانی برایت بگویم که به آندریاس،چ دوست دیگرم مربوط است. آندریاس داشت به من گلایه می‌کرد که نمی‌تواند خانه‌ی ییلاقی‌اش را در جزیره‌ی پاتموس بفروشد. من به او گفتم که من خانه‌اش را می‌خرم به ۱۰ یورو و با درک نکته‌ی ملانقطی من خندید چون تفاوت زیادی هست میان این که نتوانی چیزی را بفروشی و این که نتوانی قیمتی را که برای آن می‌خواهی بگیری. با این حال همین نکته زیربنای اعتقاد راسخ برخی افراد به این است که چیزی به نام بیکاری وجود ندارد، فقط کارگرانی هستند که نمی‌خواهند کارشان را به اندازه‌ی کافی ارزان بفروشند.

شاید بتوان گفت که جوامع بازار در تولید لذت‌های واقعی بد عمل می‌کنند، و جامعه‌ی بازار در حقیقت جای بی‌لذتی است.

بدون وجود نارضایتی در کنار رضایت‌مندی، شادکامی اصیل ناممکن است. ما به‌جای اینکه برده‌ی رضایت‌مندی باشیم باید به آزادی برای ناخرسند‌ بودن برسیم.

وقتی بانک‌های مرکزی مستقل از سیاست‌مداران منتخب باشند اتفاقی که واقعاً می‌افتد این است: در عوض این‌که یک بانک مرکزی...بی‌طرف... داشته باشیم، در نهایت بانکی مرکزی داریم که تصمیمات آن مثل همیشه سیاسی می‌ماند، جز این‌که مجلس دیگر بر آن نظارت ندارد. در نتیجه، این تصمیمات در نهایت بیش از همیشه وابسته به قدرت سیاسی و مالی معدود افراد قدرتمند نامنتخب می‌شوند: الیگارشی و بانکداران.

دلیل اینکه افراد پولدار و قدرتمند، همراه با روشنفکران و حامیان ایدئولوژیک‌شان، خصوصی‌شدن کامل محیط زیست را پیشنهاد می‌کنند این نیست که آنها بر ضد دولت هستند؛ آنها صرفا مخالف آن دسته از دخالت‌های دولت‌اند که حقوق مالکیت‌‌شان را تضعیف می‌کند و روندهایی که در حال حاضر در اختیار دارند را با دموکراتیک‌سازی تهدید می‌کند. و اگر، در این روند، آنها مالک کره زمین شوند هم، چه بهتر از این.