در فرهنگ ایرانی، پس از آتش، آب دومین عنصر سپند بوده و آلوده کردنش گناه بزرگی به شمار می‌رفته. نگهبان این آب‌های پاک هم ایزدبانو اردویسورا اَناهیتا بوده که توصیفش در آبان‌یشت اومده. اَناهیتا یکی از مهم‌ترین ایزدبانوان ایرانیه و به‌جز پاسداری از آب‌ها، وظیفه‌ی یاری زنان، نگهبانی از فرزندان، کمک‌رسانی به جنگاوران و خیلی کارهای دیگه رو هم داشته. فقط هم در ایران مهم نبوده. در ارمنستان هم او رو مادر همه‌ی دانش‌ها می‌دونستند. اَناهیتا انقدر مهم بود که در دوره‌ی هخامنشی همپای اهورامزدا در کتیبه‌ها ظاهر شده و در دوره‌ی ساسانی روی سنگ‌نگاره‌ها نقش بسته. جشن آبانگان هم به بزرگداشت همین ایزدبانو برپا میشه.

 .

در تاریخ اساطیری ایران اومده که در جنگ‌های میان ایران و توران ، افراسیاب تورانی  به سپاهیانش دستور داد تا کاریزها و رودهای ایران رو ویران کنن. پس از پایان جنگ، پسر تهماسب که زو نام داشت پیشنهاد کرد تا رود و کاریزها بازسازی و لایروبی بشه، پس دوباره آب روان شد و مردم به یاد این اقدام و به بزرگداشت ایزدبانو اَناهیتای پیروز جشن گرفتند.

.

یک روایت دیگه گفته که پس از هشت سال خشکسالی در ایران، در روز آبان از ماه آبان بود که باران بارید. خرمی و سرسبزی بازاومد، بیماری و فقر تموم شد و از اون زمان، هر سال در همون تاریخ جشن آبانگان برپا شد.

.

بسیاری از ایرانی‌ها هنوز هم آبانگان رو جشن می‌گیرن. کنار آب روان میرن، آبان‌یَشت که ستایش آب‌های پاک و ایزدبانو اَناهیتاست رو می‌خونن، پایکوبی می‌کنن و پیمان می‌بندن که آب و محیط‌زیست رو آلوده و ویران نکنن.

.

💧به امید روزی که آب دوباره در زاینده‌رود روان بشه، دریاچه‌ی ارومیه برگرده، تالاب‌ها زنده بشن و زندگی ببخشند. به امید پیروزی دوباره‌ی ایزدبانو ادویسورا اَناهیتا بر دیوان در بند کننده‌ی آب‌های پاک، زندگی و زایندگی.💧

.

.

پی‌نوشت:

1)   آبانگان دهم آبانه یا چهارم؟

در گاهشمار کهن ایران همه‌ی ماه‌ها سی‌روزه بودند و هر روز از ماه نام ویژه‌ای داشته. هر زمان که نام روز و ماه یکسان می‌شده جشن می‌گرفتند. در گاهشمار کنونی، شش ماه نخست سی‌ویک‌روزه است پس در نیمه‌ی دوم سال، گاهشمار کنونی و کهن شش روز با هم اختلاف دارند. در نتیجه روز آبان از ماه آبان میشه چهارم آبان کنونی که همون ده آبان گاهشمار کهنه.

 ...

2)   آناهیتا یا اَناهیتا؟

ما با آناهیتا آشناتریم اما تلفظ درست اَناهیتاست. در زبان فارسی باستان حرف نفی اَ بوده که بر سر هر واژه‌ای میومده معناش رو وارونه می‌کرده؛ مثل مُرداد که به معنای مرگ هست و اَمُرداد میشه جاودانگی. اینجا هم ناهیت (ناهیتا) به معنای آلوده هست که اَ بر سرش میاد و میشه اَناهیتا به معنای پاک و بی‌آلایش.