کتاب حاضر حاصل سه سخنرانی به مناسبت بزرگ داشت حکیم عمر خیام، شاعر و عارف قرن پنجم (432ـ517ق) است که در آن زندگی نامه و چگونگی رویارویی خیام با فرهنگ، سیاست و جامعه شرح داده می شود. همچنین مسائل علمی و فلسفی وی نیز در نگاهی گذرا تحلیل می گردد. نگارنده با غور در رباعیات خیام، در صدد است اندیشة او را آشکار و حقیقت زندگی اش را ترسیم کند. وی با تمرکز بر کلیات کشفیات خیام، طرز تفکر وی را در زمینة کائنات و جهان هستی مورد تحلیل قرار می دهد.