«مهاجرت پدیده ای طبیعی است که در جوامع انسانی نیز با گونه های مختلف آن قابل ردیابی است. مفهوم مهاجرت فراتر از طبیعت و گاه با مفاهیم دینی و سیاسی گره خورده است. تحول در تمدن های بشری با مهاجرت آغاز شده و این امر را در فرهنگ و تمدن های دینی نیز می توان مشاهده کرد.» در مجموعه پیش رو، علاوه بر سیر مهاجرت داخلی در ایران، شاخصه ای از آن، علل و پیامدهای آن بازنمایی شده است. همچنین میزان حساسیت نخبگان و دولت مردان و مسأله مهاجرت و سیاست گزاری هایشان در این باره، اجرای سیاست ها و توفیق یا عدم توفیق آن ها در اسناد مجموعه به خوبی نمایانگر است. این دفتر به اسناد مربوط به سال های 1311 تا 1357 شمسی اختصاص دارد.