با فروپاشی شوروی نه فقط بخش مهمی از مضامین و مسائل تاریخی مربوط به این دوره که تا پیش از آن به دلیل اختناق حاکم بر اتحاد شوروی امکان طرح و بحث نداشتند از نو مورد توجه و بررسی قرار گرفتند،بلکه با گشایش آرشیوهای محرمانه شوروی،اسناد و مدارک مهمی در دسترس پژوهشگران قرار گرفت که در روشن کردن این مضامین و مسائل موثر واقع شد.بحران آذربایجان در سال های پایانی جنگ دوم جهانی،یعنی نقش شوروی در تشکیل یک حکومت خود مختار در آذربایجان،چگونگی تبدیل این واقعه به یکی از نخستین صحنه های رویارویی شرق و غرب و بالاخره تحولاتی که به لزوم پابان دادن به این ماجرا منجر شد یکی از مضامین و مسائل تاریخی است که اینک به نحوی جدی و اساسی مورد بررسی قرار گرفته است.